Δεκαοκτώ χρόνια τους πήρε να του βρουν μία θέση στην Αθήνα… Ο λόγος για τον ανδριάντα του Μεγάλου Αλεξάνδρου που βρίσκεται από χθες στη συμβολή των λεωφόρων Αμαλίας και Όλγας και φιλοτέχνησε ένας από τους κορυφαίους Έλληνες γλύπτες, ο Γιάννης Παππάς. Ο τελευταίος έφυγε από τη ζωή το 2005 χωρίς να δει τελικά το έργο του τοποθετημένο στην Αθήνα, αν και είχε περιέλθει στην κυριότητα του δήμου από το 2001.
Η ιστορία έχει ως εξής:
Ο γλύπτης Γιάννης Παππάς άρχισε την μελέτη για το άγαλμα του Μεγάλου Αλεξάνδρου το 1941, επί Γερμανικής Κατοχής. Το έργο ολοκληρώθηκε το 1972. Πρωτοπαρουσιάστηκε στο κοινό είκοσι χρόνια αργότερα, το 1992, στην αναδρομική έκθεση του καλλιτέχνη στην Εθνική Πινακοθήκη. Αγοράστηκε τότε από το υπουργείο Πολιτισμού και δωρίστηκε το 2001 στον Δήμο της Αθήνας για να τοποθετηθεί στην Πρωτεύουσα. Σήμερα, 15 χρόνια μετά τον θάνατο του γλύπτη, ολοκληρώνεται η μακρά πορεία.
Η απόφαση να τοποθετηθεί το άγαλμα στην Αθήνα, στη νησίδα που σχηματίζεται στη συμβολή των λεωφόρων Β. Αμαλίας και Β. Όλγας, ελήφθη από το Δημοτικό Συμβούλιο της Αθήνας, το 2015.
Η περιπέτεια της δωρεάς ενός κορυφαίου έργου:
- 1992: Το έργο εκτέθηκε στην Εθνική Πινακοθήκη στην αναδρομική έκθεση του γλύπτη Γιάννη Παππά. Με την υπ’ αρ. 1183/5.6.1992 επιστολή η Εθνική Πινακοθήκη πρότεινε στον τότε Δήμαρχο Αθηναίων την αγορά του. Προτείνεται η τοποθέτηση του έργου στην πλατεία Πολυζωΐδη – Τερτσέτη (Δικαστηρίων ή Δικαιοσύνης) και η μετονομασία του χώρου σε πλατεία Μεγάλου Αλεξάνδρου.
- 1993: Οι αρμόδιες υπηρεσίες μελετούν την εύρεση κατάλληλου χώρου για τον ανδριάντα, προτείνοντας Α) τον κοινόχρηστο χώρο μεταξύ των λεωφ. Μιχαλακοπούλου, Βας. Αλεξάνδρου και οδ. Βρασίδα, απέναντι από την πλατεία Μαδρίτης και τη δημιουργία μνημειακού χώρου προς τιμή του Μεγ. Αλεξάνδρου. Β) τον χώρο μπροστά από το Αρχαιολογικό Μουσείο. Γ) τον κοινόχρηστο χώρο στη συμβολή των οδών Μεγ. Αλεξάνδρου. Αχιλλέως και Αγ. Κωνσταντίνου, απέναντι από την πλ. Καραϊσκάκη (αρχή της οδού Μεγ. Αλεξάνδρου). Ωστόσο, εκεί γίνονται τα έργα του ΜΕΤΡΟ.
- Το έργο εν τω μεταξύ αγοράστηκε από το υπουργείο Πολιτισμού.
- 2001: Ο τότε υπουργός Πολιτισμού Ευάγγελος Βενιζέλος ενημερώνει τον τότε δήμαρχο Αθηναίων Δ. Αβραμόπουλο για την πρόθεση δωρεάς του ανδριάντα του Μεγάλου Αλεξάνδρου στην πόλη της Αθήνας. Προτείνεται ως καταλληλότερη θέση την πλατεία Δικαιοσύνης, με όψη προς την οδό Πανεπιστημίου.
- 2001: Ο δήμαρχος Αθηναίων Δημήτρης Αβραμόπουλος αποδέχεται τη δωρεά
- 2001: Το θέμα παραπέμπεται υπηρεσιακά στην Επιτροπή Γλυπτών Έργων και Αναμνηστικών Στοιχείων που λειτουργούσε στο Πνευματικό Κέντρο Δήμου Αθηναίων. Αποφασίζεται η αποδοχή της δωρεάς και της τοποθέτησης του έργου στην πλατεία Δικαιοσύνης. Σε επόμενη συνεδρίαση (18.10.2001) προτείνεται ως καταλληλότερη θέση ο κοινόχρηστος χώρος επί της οδού Βασιλίσσης Όλγας απέναντι από το άλσος του Ζαππείου. Τελικά η Επιτροπή καταλήγει στην θέση της πλατείας Δικαιοσύνης.
- 2001: το έργο κρίνεται “άρτιο καλλιτεχνικά” από την Επιτροπή της Περιφέρειας (το από 28.8.2002 πρωτόκολλο Επιτροπής Κρίσης Καλλιτεχνικής Αρτιότητας).
- 2002: Το Δημοτικό Συμβούλιο με την υπ’αρ. 2876/14.11.2002 απόφαση («Αποδοχή δωρεάς έφιππου ανδριάντα του Μεγάλου Αλεξάνδρου και τοποθέτησή του στην πλατεία Δικαιοσύνης») εγκρίνει τα ανωτέρω.
- Ο γλύπτης επιφυλάσσεται ως προς τη θέση καθώς εκεί βρίσκεται άλλο έργο (η “Νίκη” του Καμπαδάκη) και επομένως, δεν μπορούν να συνυπάρξουν. Ούτε συμφωνεί με την απόφαση της απομάκρυνσής του.
- 2004: Συγχρόνως, η ΔΕΠΟΣ, που είχε αναλάβει τη διαμόρφωση της πλατείας μετά τα έργα του ΜΕΤΡΟ γνωστοποίησε στον Δήμο και στο ΥΠΠΟ την αντίρρησή της για την τοποθέτηση του ανδριάντα στην πλατεία Δικαιοσύνης (“η ενδεικνυόμενη θέση δεν αναδεικνύει ούτε το έργο, ούτε και το διατηρητέο κτήριο του Παλαιού Πρωτοδικείου”).
- 2006: Προτείνεται ο χώρος πρασίνου απέναντι από την Τεχνόπολη (γνωστή και ως Κορεάτικη Αγορά). Κρίνεται πως η κλίμακα του έργου είναι μικρή για το συγκεκριμένο χώρο.
- 2006: Προτείνεται το Πάρκο Ριζάρη
- 2006: με την υπ’αρ. 2499/2006 ΠΔΣ εγκρίθηκε από το ΔΣ η ανάθεση στην ΑΕΔΑ εκπόνηση μελέτης με τίτλο «Διαμόρφωση χώρου και μελέτη έδρασης για την τοποθέτηση του ανδριάντα του Μεγάλου Αλεξάνδρου». Η μελέτη ολοκληρώθηκε και παραδόθηκε στον Δήμο Αθηναίων, όμως δεν υλοποιήθηκε, λόγω του μεγάλου κόστους του έργου (όπως αναφέρεται στα Πρακτικά Δ.Σ. της 30-11-09).
- 2009: με την υπ’αρ. 2429/30.11.09 απόφαση Δημοτικού Συμβουλίου, προκρίνεται η πλατεία Κοτζιά («Έγκριση τοποθέτησης του έφιππου ανδριάντα στην πλατεία Κοτζιά (Εθνικής Αντίστασης) και μετακίνηση του έργου της Σοφίας Βάρη «Θησέας» στο Πάρκο Ελλήνων Καλλιτεχνών (πρώην Κορεάτικη Αγορά). Αν και υπήρχαν αντιρρήσεις από το περιβάλλον του Μουσείο Μπενάκη ως προς την απομάκρυνση του υπάρχοντος έργου (|Θησέας”), με τη διαβεβαίωση του Δήμου πως η πλατεία θα ελευθερωθεί, συμφωνήθηκε η εκπόνηση μελέτης χωροθέτησης. Αυτή προέβλεπε την τοποθέτηση του έφιππου ανδριάντα περίπου στο μέσον της πλατείας, πάνω σε ψηλό ορθογώνιο βάθρο (ύψ. 4,20μ.). Βάσει της μελέτης προκηρύχθηκε πρόχειρος διαγωνισμός για την κατασκευή του έργου. Ο διαγωνισμός ολοκληρώθηκε, αλλά στη συνέχεια ακυρώθηκε και δεν υπογράφηκε σύμβαση. Αφενός γιατί μεσολάβησε επιστολή της γλύπτριας Σοφίας Βάρη, με την οποία διατύπωσε την αντίρρησή της ως προς τη μεταφορά του έργου της, αφετέρου γιατί οι ίδιες οι υπηρεσίες δήλωσαν την στατική ανεπάρκεια λόγω του υπόγειου γκαράζ.
- 2011: ως νέα θέση συζητήθηκε η νησίδα πρασίνου ακριβώς έξω από τον σταθμό ΗΣΑΠ στο Θησείο, με έδραση του έργου σε χαμηλό βάθρο. Έγιναν προσχέδια μιας λιτής διαμόρφωσης.
- 2012: το Τμήμα Γλυπτών και Μνημείων της Διεύθυνσης Κοινοχρήστων Χώρων προχώρησε στην κατάθεση στο υπουργείο Πολιτισμού και Τουρισμού του αιτήματος για κατ’ αρχήν έγκριση τοποθέτησης του Μεγάλου Αλεξάνδρου στο Θησείο. Όμως το αίτημα δεν εγκρίθηκε από το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο, μετά την αρνητική εισήγηση της Α’ Εφορίας Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων.
- Η υπηρεσία πρότεινε νέες εναλλακτικές θέσεις, όπως η πλατεία Ραλλούς Μάνου, νοτιοανατολικά του ναού της Σωτήρας Λυκοδήμου (Ρώσικη εκκλησία), με προσανατολισμό προς την λεωφόρο Αμαλίας, και τον χώρο πρασίνου επί της οδ. Βασιλέως Αλεξάνδρου, έναντι του νοσοκομείου Συγγρού.
- Από το 2015 ξεκίνησαν οι ενέργειες για την έγκριση της τοποθέτησης του έργου στη συμβολή των λεωφόρων Β. Αμαλίας και Β. Όλγας.
