Συνολικό ποσό 20 δις ευρώ θα κερδίσουν φέτος οι ευρωπαϊκές τράπεζες από το φθηνό χρήμα που δανείζει η ΕΚΤ χωρίς ρίσκο, χωρίς να δώσουν καν δάνεια. Είναι χρήμα που «χαρίζει» η ΕΚΤ στις τράπεζες, αλλά αυτές δεν συμμετέχουν επαρκώς στη δημιουργία συνθηκών ανάπτυξης.
Την αποκάλυψη κάνει η Moody’s σε έκθεσή της, που παρουσιάζει μία εικόνα σύμφωνα με την οποία κυρίως οι γαλλικές, ιταλικές, γερμανικές και ισπανικές τράπεζες, θα είναι οι ωφελημένες και θα απολαύσουν τα περισσότερα κέρδη από αυτή τη διευκόλυνση, καθώς έχουν δανειστεί συνολικά ποσά άνω των 1,6 τρισεκατομμυρίων ευρώ, από τα 2,2 τρις ευρώ του συνολικού δανεισμού στην Ευρώπη!
Από την έκθεση αναδύεται, ότι το πρόβλημα του δανεισμού προς τις επιχειρήσεις και τους ιδιώτες, δεν είναι ελληνικό φαινόμενο, με τις ελληνικές τράπεζες να είναι ασφαλώς πιο ταλαιπωρημένες, όπως και το σύνολο της ελληνικής οικονομίας.
Συγκεκριμένα η Moody’s τονίζει ότι οι ευρωπαϊκές τράπεζες, δανείζονται φθηνά μέσα από το πρόγραμμα TLTRO της ΕΚΤ, με επιτόκιο -100 μονάδες. Στη συνέχεια οι τράπεζες δανείζουν ξανά τα χρήματα στην ΕΚΤ με επιτόκιο -50 μονάδες κι έτσι κερδίζουν τη διαφορά του επιτοκίου δηλαδή 50 μονάδες βάσης, επιστρέφοντας τα χρήματα στην ασφαλή ΕΚΤ, χωρίς κανένα ρίσκο.
Αλλά πρόκειται για πρόγραμμα ρευστότητας, λέει ο οίκος αξιολόγησης! Δεν έχει δημιουργηθεί δηλαδή για να προσφέρει κέρδη. Το πρόγραμμα υπάρχει για να έχουν φθηνή ρευστότητα οι τράπεζες ώστε να μπορούν να δανείζουν επιχειρήσεις και ιδιώτες με φθηνά ανταγωνιστικά επιτόκια και να κερδίζουν από το δανεισμό στους πελάτες τους.
Το πρόβλημα που αναδεικνύει η Moody’s, έχει να κάνει με τη διάχυση της ρευστότητας προς την κοινωνία, τις επιχειρήσεις και τους ιδιώτες και φυσικά την ανάπτυξη που μπορεί να δημιουργήσει ο δανεισμός. Βεβαίως ο οίκος αναδεικνύει το θέμα εμμέσως πλην σαφώς, καθώς στέκεται κυρίως στη στρεβλή εικόνα που προκαλεί η υπερσυγκέντρωση ρευστού στις ευρωπαϊκές τράπεζες.
Σύμφωνα με τα στοιχεία που παραθέτει ο οίκος αξιολόγησης το πρόγραμμα TLTRO σχεδόν τετραπλασιάστηκε μεταξύ του τέλους 2019 και Ιουνίου 2021, σε 2,2 τρισεκατομμύρια ευρώ από περίπου 600 εκ. ευρώ. Η χρήση του προγράμματος αυξήθηκε μετά από τη μείωση των επιτοκίων του TLTRO κατά την έναρξη της πανδημίας, επιτρέποντας έτσι στις τράπεζες να αποκομίσουν κέρδη με την επανατοποθέτηση κεφαλαίων TLTRO στην ΕΚΤ.
Η αύξηση, 11 χρόνια μετά την έναρξη του συγκεκριμένου προγράμματος, δημιουργεί ένα μοτίβο μακροπρόθεσμης εξάρτησης από τη φτηνή χρηματοδότηση της Κεντρικής Τράπεζας για τις τράπεζες της ευρωζώνης, λέει η Moody’s.
Αυτό μειώνει τη διαφοροποίηση της χρηματοδότησής τους και μπορεί να αναγκάσει κάποιες από τις τράπεζες να καθυστερήσουν την αντιμετώπιση θεμάτων εσωτερικής κερδοφορίας. Σε ορισμένες περιπτώσεις, η σημαντική χρήση των κεφαλαίων TLTRO μπορεί να κάνει τους οικονομικούς δείκτες των τραπεζών λιγότερο αντιπροσωπευτικούς της πραγματικής τους θέσης.
Ο δανεισμός μέσω TLTRO ο οποίος αγγίζει ιστορικά υψηλά, ισοδυναμεί πλέον με περίπου το 6% των συνολικών ισολογισμών των τραπεζών, έχοντας τριπλασιαστεί από το 2% στα τέλη του 2019. Ενώ οι μεγαλύτεροι χρήστες του προγράμματος ήταν ιστορικά τράπεζες της Νότιας Ευρώπης, πλέον οι τράπεζες από τη Γαλλία, τη Γερμανία, την Αυστρία, το Βέλγιο και την Ολλανδία αύξησαν σημαντικά τον δανεισμό τους σε TLTRO κατά τη διάρκεια της πανδημίας.
Συγκεκριμένα, όπως αναφέρει η Moody’s, οι τράπεζες σε Ελλάδα, Ιταλία και Πορτογαλία υπήρξαν οι μεγαλύτεροι αποδέκτες κεφαλαίων TLTRO τότε που η ΕΚΤ ξεκίνησε το πρώτο τέτοιο πρόγραμμα το 2010. Αυτό αντικατόπτριζε την αρχική ανάγκη στήριξης αυτών των τραπεζών κατά την κρίση δημοσίου χρέους της ευρωζώνης το 2010-2012 και την επακόλουθη εξάρτησή τους από τα κεφάλαια της ΕΚΤ για τη στήριξη της αύξησης των χορηγήσεων.
Σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία (Μάιος του 2021), οι ελληνικές τράπεζες αποτελούν τους μεγαλύτερους δανειστές της ΕΚΤ σε σχέση με τα περιουσιακά τους στοιχεία, με τα κεφάλαια TLTRO να αντιπροσωπεύουν το 14% του συνόλου.
Οι γαλλικές τράπεζες αποτελούν τους μεγαλύτερους δανειστές κεφαλαίων TLTRO σε απόλυτους όρους, με συνολικό χρέος άνω των 450 δισ. ευρώ ή 4% των περιουσιακών στοιχείων του τραπεζικού συστήματος. Οι ιταλικές τράπεζες ακολουθούν με συνολικό δανεισμό άνω των 440 δισ. ευρώ, ενώ στη συνέχεια έρχονται οι γερμανικές και οι ισπανικές τράπεζες με δανεισμό 420 δισ. ευρώ και 290 δισ. ευρώ αντίστοιχα.
Σύμφωνα με τη Moody’s, το κίνητρο της ενίσχυσης της κερδοφορίας είναι αυτό που οδηγεί κυρίως σε αυξανόμενη χρήση των TLTRO. Η ΕΚΤ μείωσε το επιτόκιο δανεισμού TLTRO σε -100 μονάδες βάσης τον Μάρτιο του 2020 ως μέρος του πακέτου στήριξης έναντι της πανδημίας, επιτρέποντας έτσι στις τράπεζες να κερδίζουν χρήματα επανακαταθέτοντας δάνεια TLTRO στην ΕΚΤ με το επιτόκιο καταθέσεων στις -50 μονάδες βάσης.
Η Moody’s, εκτιμά ότι αυτή η στρατηγική θα δημιουργήσει έσοδα άνω των 20 δις ευρώ για τις τράπεζες της ευρωζώνης του ευρώ το 2021. Με την άφθονη ρευστότητα να είναι διαθέσιμη χάρη στην αύξηση των καταθέσεων που σχετίζονται με την πανδημία, η αύξηση της κερδοφορίας και όχι η ρευστότητα ή η χρηματοδοτική στήριξη είναι το κύριο κίνητρο για δανεισμό μέσω TLTRO για την πλειονότητα των τραπεζών της περιοχής.
Νίκος Κωτσικόπουλος
