Των Χρήστου Nούνη* και Χαράλαμπου Φύτρου**
Ενόψει των επικείμενων κυβερνητικών νομοθετικών παρεμβάσεων για την επαγγελματική ασφάλιση, έχουμε απομονώσει 4 fake news που δυστυχώς διασπείρονται και επηρεάζουν βλαπτικά την προσπάθεια χάραξης όχι απλώς μίας αναπτυξιακής στρατηγικής, αλλά και της ίδιας της διατήρησης των υφιστάμενων Ταμείων Επαγγελματικής Ασφάλισης (ΤΕΑ) στη χώρα. Ας τα δούμε ένα προς ένα:
- #1. Τα Ταμεία Επαγγελματικής Ασφάλισης (ΤΕΑ) απολαμβάνουν ένα ιδιάζον καθεστώς φορολογικής ασυλίας, καθώς δεν φορολογούνται.
H ΑΛΗΘΕΙΑ:
Μόνο ιδιάζον δεν είναι το φορολογικό καθεστώς των ΤΕΑ. Για του λόγου το αληθές:
· Οι εισφορές των ΤΕΑ δεν φορολογούνται, όπως ακριβώς στην κοινωνική ασφάλιση και στα Ομαδικά Ασφαλιστήρια Συμβόλαια (ΟΑΣ).
· Οι αποδόσεις επενδύσεων υπόκεινται σε φορολόγηση εισοδήματος (αντίθετα με τα ΟΑΣ που δεν φορολογούνται).
· Οι παροχές σε μορφή εφάπαξ δεν φορολογούνται ενώ σε μορφή σύνταξης φορολογούνται με βάση την κλίμακα.
Οι παροχές εφάπαξ από τα ΤΕΑ δεν φορολογούνται διότι τα ΤΕΑ, όπως ακριβώς οι φορείς εφάπαξ κοινωνικής ασφάλισης (ΝΠΔΔ και ΝΠΙΔ), ιδρύονται βάσει νόμου και έχουν μη κερδοσκοπικό χαρακτήρα. Επομένως, δεν πρόκειται για μία ιδιάζουσα φορολογική ασυλία των ΤΕΑ αλλά για μία φυσιολογική συνέχεια του αντίστοιχου καθεστώτος που ίσχυε και εξακολουθεί να ισχύει, για τους φορείς των εφάπαξ παροχών της κοινωνικής ασφάλισης.
- #2. Η φορολογική επιβάρυνση των ΤΕΑ σε περίπτωση που λάβεις την παροχή σε μορφή εφάπαξ είναι μηδέν.
H ΑΛΗΘΕΙΑ: Όπως εξηγούμε στο #1, η υπεραξία (αποδόσεις επενδύσεων) των ΤΕΑ υπόκειται σε φορολόγηση εισοδήματος (σήμερα 22%). Από αυτό προκύπτει ότι η μέση φορολογική επιβάρυνση στην παροχή εφάπαξ για 1.000 € ετήσια εισφορά, 3% μέσο πληθωρισμό, 3% μέση πραγματική απόδοση, έχει ως ακολούθως:
(α) αν τη λάβεις από φορέα εφάπαξ Κοινωνικής Ασφάλισης: 0%
(β) αν τη λάβεις από ΤΕΑ: 11%
(γ) αν τη λάβεις από ΟΑΣ: 12%
Για του λόγου του αληθές, ακόμα και το έτος 2022 που τα ΤΕΑ, όπως ολόκληρη η αγορά, πέτυχαν μία κατά μ.ό. αρνητική απόδοση ύψους -8,6%, απέδωσαν τελικά 305.000 ευρώ σε φόρους στο κράτος.
Ρωτάμε λοιπόν: αν η παροχή εφάπαξ από τα ΤΕΑ είναι πλήρως αφορολόγητη, από πού προέκυψαν αυτοί οι φόροι; Απαντάμε το προφανές: οι φόροι αυτοί προέκυψαν από την υπεραξία των εφάπαξ παροχών.Στην πράξη δηλαδή, αυτό που παραμένει αφορολόγητο δεν είναι η συνολική παροχή εφάπαξ, αλλά μόνο το κομμάτι της που αφορά το σύνολο των εισφορών που έχουν καταβληθεί. Οποιαδήποτε όμως υπεραξία προστεθεί επί αυτού του συνόλου στην τελική παροχή εφάπαξ, έχει φορολογηθεί κανονικά με συντελεστή 22%. Επομένως, η παροχή εφάπαξ ΔΕΝ είναι αφορολόγητη.
- #3. Τα ΤΕΑ είναι μόνο για τα goldenboys των πολυεθνικών.
H ΑΛΗΘΕΙΑ:
Σήμερα είναι ασφαλισμένοι περίπου 63.000 μέλη σε ΤΕΑ, εκ των οποίων 4 στους 10 δημόσιοι υπάλληλοι και 1 στους 10 ελεύθεροι επαγγελματίες, με κατά μ.ό. ετήσιο εισόδημα 20 χιλ. ευρώ, ετήσια εισφορά σε ΤΕΑ 1.000 ευρώ/έτος εκ της οποίας πάνω από τη μισή (52%) καταβάλει ο ίδιος ο εργαζόμενος (μελέτη ΙΟΒΕ σελ.48) και με συσσωρευμένη εφάπαξ εισφορά ύψους 5,5 χιλ. ευρώ. Διερωτόμαστε επομένως, αυτό είναι το προφίλ των goldenboy στην Ελλάδα; Λίγη σοβαρότητα δεν βλάπτει.
Η αλήθεια είναι ότι επειδή τον θεσμό τον έχουν αγκαλιάσει, μεταξύ άλλων, τράπεζες και πολυεθνικές εταιρίες, αβάσιμα και αβασάνιστα μας προέκυψε ότι τα ΤΕΑ είναι μόνο για τα goldenboys. Εδώ όμως θα πρέπει να συνειδητοποιηθεί ότι ο θεσμός της επαγγελματικής ασφάλισης έχει αγκαλιαστεί από τον δημόσιο τομέα (κατά 40%)και από ανταγωνιστικές(πολυεθνικές ή μη) επιχειρήσεις του ιδιωτικού τομέα (κατά 60%), καθώς αυτοί έχουν τη δυνατότητα να ανταπεξέλθουν στα υψηλά ρυθμιστικά πρότυπα που απαιτεί ο θεσμός προς όφελος της προστασίας των εργαζομένων– εννοούμε δηλαδή, ότι αυτοί οι τομείς έχουν τη δυνατότητα να ιδρύσουν ένα ΤΕΑ το οποίο μπορεί να λειτουργεί ως θεματοφύλακας της συνταξιοδοτικής συμφωνίας μεταξύ εργοδότη και εργαζομένων. Τι σημαίνει θεματοφύλακας της συμφωνίας; Σημαίνει ότι το ΤΕΑ αναλαμβάνει την υποχρέωση να ελέγχει ότι οι όροι του καταστατικού ως έχουν συμφωνηθεί μεταξύ εργοδότη και εργαζομένων τηρούνται. Έτσι για παράδειγμα, η εισφορά που έχει συμφωνήσει ο εργοδότης ελέγχεται από το ΤΕΑ αν πράγματι καταβλήθηκε όταν έπρεπε υπέρ του εργαζομένου (όπως ακριβώς και στην περίπτωση της κοινωνικής ασφάλισης) και δεν «ξεχάστηκε», όπως «κατά λάθος» μπορεί να συμβεί σε ένα ΟΑΣ και για το οποίο ουδεμία ευθύνη ή υποχρέωση σε μία τέτοια «ατυχή» περίπτωση φέρει ή αναλαμβάνει μία ασφαλιστική επιχείρηση. Για τούτο και τα ΤΕΑ θεωρούνται τα πιο αξιόπιστα και ασφαλή οχήματα υπέρ των εργαζομένων.
Τα χαρακτηριστικά επομένως του ανταγωνιστικού δημόσιου και ιδιωτικού τομέα (δηλαδή, η απαράβατη τήρηση της καταβολής των μισθολογικών και μη παροχών, η απαίτηση για διαφάνεια και προστασία των εργαζομένων, καθώς και η αναγκαιότητα προσέλκυσης ταλέντων) καθιστούν τους δύο αυτούς τομείς ιδανικούς υποψήφιους για την ίδρυση ΤΕΑ, σε μία αξιοζήλευτη σύγκλισή τους. Η πρόκληση είναι πώς θα διευρυνθεί αυτή η σύγκλιση δημόσιου και ιδιωτικού τομέα και όχι πώς θα αποδομηθεί – αυτό που δηλαδή που θα συμβεί με την υπέρμετρη φορολόγηση των εφάπαξ παροχών των ΤΕΑ με φορολογικούς συντελεστές που φτάνουν το 20%, όπως άλλωστε κυκλοφορεί ότι σχεδιάζεται από τον αρμόδιο Υφυπουργό Εργασίας στα σχετικά δημοσιεύματα.
Σε αυτή την περίπτωση, προφανώς και τα ΤΕΑ θα μεταβληθούν σε οχήματα μόνο για goldenboys του ιδιωτικού τομέα. Διότι τότε μόνο ένα goldenboy με οριακό φορολογικό συντελεστή 44% θα μπορεί να αποταμιεύει για μία παροχή που μπορεί να την λάβει με 20% και να απολαμβάνει ταυτόχρονα την ασφάλεια και αξιοπιστία που του παρέχει ένα ΤΕΑ. Για ένα μισθωτό όμως, του οποίου ο μέσος φορολογικός συντελεστής ανέρχεται σε 15%, για ποιον ακριβώς λόγο να αποταμιεύσει, όταν ο συντελεστής κατανάλωσής του θα παραμένει χαμηλότερος (!) του συντελεστή αποταμίευσης; Η διασφάλιση δε που του παρέχει ένα ΤΕΑ καθίσταται αυτόματα πανάκριβη και εκτός δυνατοτήτων του…
Συνοψίζοντας: τα ΤΕΑ δεν είναι μόνο για τα goldenboys. Αλλά η πικρή αλήθεια είναι ότι άνετα μπορεί να γίνουν, αν αληθεύουν τα δημοσιεύματα περί υπέρμετρης φορολόγησης.
- #4. Τα ΤΕΑ είναι οχήματα φοροαποφυγής για τους άνω των 55 ετών goldenboys.
H ΑΛΗΘΕΙΑ:
Αφού λοιπόν ξεκαθαρίσαμε ότι τα ΤΕΑ δεν είναι μόνο για τα goldenboys, η συγκεκριμένη παραπληροφόρηση καταφέρεται εναντίον των στελεχών που υπάγονται στην επαγγελματική ασφάλιση σε ηλικία 55+, αποσιωπώντας το γεγονός ότι καθώς ο υπολειπόμενος εργασιακός τους βίος είναι εξορισμού μικρός, δεν έχουν τη δυνατότητα να παραμένουν πολλά έτη εντός ενός ΤΕΑ, και επαναλαμβάνοντας τον ψευδή ισχυρισμό #2 περί αφορολόγητης λήψης της εφάπαξ παροχής τους.
Η αλήθεια όμως είναι διαφορετική και δίνεται από το ίδιο το ΙΟΒΕ στη μελέτη που εκπόνησε για την επαγγελματική ασφάλιση.
Σύμφωνα με αυτή (βλ. σελ.76), προτείνεται να δίδονται υψηλότερα κίνητρα σε άτομα που εντάσσονται για πρώτη φορά σε ΤΕΑ σε προ-συνταξιοδοτική ηλικία (π.χ. άνω των 55 ετών).
Είναι επιτακτική η ενίσχυση των κινήτρων για ασφάλιση σε ΤΕΑ σε εργαζόμενους σε προ-συνταξιοδοτική ηλικία, καθώς τέτοιοι εργαζόμενοι (οι οποίοι, αξίζει να σημειωθεί, έχουν διαχρονικά στερηθεί την επαγγελματική ασφάλιση στην Ελλάδα και έχουν πληγεί από τις διαδοχικές υποβαθμίσεις των συντάξεων από τον ΕΦΚΑ) έχουν μικρό χρονικό ορίζοντα υπολειπόμενου εργασιακού βίου – και επομένως χαμηλό κίνητρο και υψηλότερο κίνδυνο για αποταμίευση μέσω ενός ΤΕΑ – ενώ από την άλλη, φέρουν συνήθως θέσεις ευθύνης οι οποίες τους επιτρέπουν να λάβουν απόφαση για ίδρυση ΤΕΑ από την εταιρία τους, το οποίο θα λειτουργεί και μετά την αποχώρησή τους.
Εδώ λοιπόν, απαιτείται να ξεκαθαρίσουμε:
- Eπιθυμούμε ή όχι ως χώρα τη μακροχρόνια δέσμευση επιχειρήσεων μέσω ΤΕΑ για τη συνταξιοδοτική προστασία των εργαζομένων τους;
Αν ναι, πρέπει να καταστήσουμε ελκυστική τη συμμετοχή σε ΤΕΑ και των εργαζομένων άνω των 55 ετών, ώστε και εκείνοι να βγουν κερδισμένοι από τη συμμετοχή τους στην αποταμίευση (δεδομένου ότι έχουν ήδη χάσει το τραίνο λόγω της ηλικίας τους) αλλά και ταυτόχρονα να ιδρύσουν ΤΕΑ προς όφελος των εργαζομένων των επιχειρήσεών τους. Αυτήν ακριβώς τη win-winκατάσταση περιγράφει και αναδεικνύει η πρόταση του ΙΟΒΕ.
- Αν αντ’αυτού καταστήσουμε τους συγκεκριμένους εργαζόμενους αποδιοπομπαίους τράγους της επαγγελματικής ασφάλισης, θα θέλαμε τότε να ρωτήσουμε, ποιοι και πώς ακριβώς θα αποφασίσουν την ίδρυση επιχειρησιακών ΤΕΑ;
- Οι 30αρηδες ή μήπως οι 40άρηδες εργαζόμενοι;
- Και με ποια αρμοδιότητα θα λάβουν μια τέτοια απόφαση για την εταιρία τους;
Για να δούμε πόσοι περίπου είναι οι εργαζόμενοι που έχουν λάβει υψηλές παροχές εφάπαξ μέσω των ΤΕΑ, απομονώσαμε ένα αντιπροσωπευτικό δείγμα Ταμείων που συνδυάζει παλαιότητα και μέγεθος και διερευνήσαμε μία προς μία τις παροχές εφάπαξ που έχουν αποδοθεί από την ημερομηνία ίδρυσής τους έως και την 31/12/2022.
Και τι προέκυψε;
- Η μέση παροχή εφάπαξ ήταν 8,6 χιλ. € (ελαφρώς υψηλότερη από την μέση παροχή όλων των ΤΕΑ της μελέτης του ΙΟΒΕ των 7,4 χιλ. ευρώ – εύλογο, καθώς πρόκειται για τα παλαιότερα και μεγαλύτερα ΤΕΑ του συγκεκριμένου δείγματος).
Το 99,6% των παροχών εφάπαξ ήταν μικρότερο από 100 χιλ. ευρώ. Αν λοιπόν συμφωνήσουμε ότι οι άνω των 100 χιλ. ευρώ απεικονίζουν τα περίφημα golden boys, τότε μιλάμε για το 0,4% του πληθυσμού των ΤΕΑ.
Αυτή είναι η απλή πραγματικότητα.
Έναντι αυτής, θα πρέπει να διερωτηθούμε:
- θέλουμε να (αντι)μεταρρυθμίσουμε τα ΤΕΑ με στόχο να φορολογήσουμε το 0,4% των μεγαλο-στελεχών, καθιστώντας ταυτόχρονα τα ΤΕΑ ασύμφορα για τους υπόλοιπους, ή θέλουμε να καταστήσουμε τα ΤΕΑ ελκυστικά προς όφελος όλων των ασφαλισμένων μελών;
Κάθε άλλο δίλημμα είναι απλά fake.
- * Ο Δρ. Χρήστος Νούνης είναι Πρόεδρος Δ.Σ. του T.E.A.-ΥΠ.ΟΙΚ. και της Ελληνικής Ένωσης Ταμείων Επαγγελματικής Ασφάλισης (ΕΛ.Ε.Τ.Ε.Α.)
- ** Ο Δρ. Χαράλαμπος Φύτρος, FHAS, CFA, είναι Αναλογιστής – Χρηματοοικονομικός Αναλυτής, Β΄ Αντιπρόεδρος της ΕΛ.Ε.Τ.Ε.Α.
