Η ραγδαία γεωγραφική εξάπλωση του νέου κορωνοϊού (COVID-19) επηρεάζει καθημερινά οικονομίες και κοινωνίες σε όλο τον κόσμο, με τις διαφαινόμενες επιπτώσεις της και την απειλή μίας νέας οικονομικής ύφεσης, να δημιουργούν ένα καθεστώς αυξημένης αβεβαιότητας για τις επιχειρήσεις.
Μόνο εάν τα Διοικητικά Συμβούλια συνειδητοποιήσουν έγκαιρα τη ρευστότητα της κατάστασης και δράσουν προληπτικά, θα μπορέσουν να θωρακίσουν τις επιχειρήσεις τους έναντι των οποιωνδήποτε συνεπειών. Αυτές είναι ορισμένες από τις διαπιστώσεις της ΕΥ, η οποία παρακολουθεί συστηματικά την εξέλιξη της κατάστασης σε διεθνές επίπεδο και συμβουλεύει τους πελάτες της για την αποτελεσματικότερη αντιμετώπιση των επιπτώσεών της.
Καθώς αυξάνεται ο αριθμός των χωρών που επιβάλλουν έκτακτα μέτρα, όπως η διακοπή λειτουργίας των εμπορικών επιχειρήσεων, η απαγόρευση κυκλοφορίας και το κλείσιμο των συνόρων, γίνεται όλο και πιο σαφές ότι η διάσπαση που προκαλεί η εξάπλωση του κορωνοϊού στην καθημερινή οικονομική δραστηριότητα, πιθανόν να έχει μεγάλη διάρκεια και σημαντικό αντίκτυπο. Ενδεικτικά, μία πρόσφατη έρευνα της ΕΥ κατέδειξε ότι σχεδόν τέσσερα στα πέντε ανώτατα στελέχη (79%) θεωρούσαν ότι οι επιχειρήσεις τους δεν είναι επαρκώς προετοιμασμένες για να αντιμετωπίσουν μία απρόβλεπτη και ξαφνική κρίση.
Οι τομείς επιχειρηματικής δραστηριότητας που πλήττονται άμεσα από τον κορωνοϊό
Ο μακροπρόθεσμος αντίκτυπος της εξάπλωσης του κορωνοϊού για τις επιχειρήσεις, είναι δύσκολο να προσδιοριστεί με ακρίβεια, καθώς ο βαθμός έκθεσης του κάθε οργανισμού στις επιπτώσεις του, εξαρτάται από τη γεωγραφική περιοχή, τον κλάδο δραστηριοποίησης, το επιχειρηματικό μοντέλο και τη σύνθεση του ανθρώπινου δυναμικού, σε συνδυασμό με παράγοντες, όπως η εξάρτηση από την παγκόσμια εφοδιαστική αλυσίδα και οι διεθνείς μετακινήσεις. Ωστόσο, οι βασικές άμεσες επιπτώσεις εντοπίζονται πρωταρχικά στους ακόλουθους τομείς επιχειρηματικής δραστηριότητας:
- Ανθρώπινο δυναμικό: Η προστασία της υγείας των εργαζομένων, ιδιαίτερα όσων έρχονται σε απευθείας επαφή με το κοινό, αποτελεί, χωρίς αμφιβολία, τη μεγαλύτερη πρόκληση για τις επιχειρήσεις. Η προσαρμογή του τρόπου εργασίας στις νέες συνθήκες αποτελεί προτεραιότητα, ωστόσο η τηλεργασία δεν αποτελεί πάντα βιώσιμη επιλογή για κλάδους στους οποίους η φυσική παρουσία των εργαζομένων αποτελεί βασική προϋπόθεση λειτουργίας.
- Διεθνές εμπόριο και εφοδιαστικές αλυσίδες: Με δεδομένη την αυξανόμενη περιπλοκότητα της παγκόσμιας εφοδιαστικής αλυσίδας και τον βαθμό διασύνδεσης του παγκόσμιου οικονομικού συστήματος, οι επιπτώσεις της αρχικής εμφάνισης του ιού στην Ασία γρήγορα έγιναν αισθητές και σε άλλες οικονομίες, καταδεικνύοντας την ανάγκη αναζήτησης εναλλακτικών ή συμπληρωματικών προμηθευτών και εμπορικών διαύλων. Η εξάπλωση του ιού σε όλη την Ευρώπη, καθώς και στη Βόρεια Αμερική, δημιουργεί ερωτήματα βιωσιμότητας των υπαρχόντων μοντέλων εφοδιαστικής αλυσίδας.
- Καταναλωτική ζήτηση: Η προσαρμογή στα νέα δεδομένα θα επηρεάσει δραστικά και τις καταναλωτικές συμπεριφορές, ιδιαίτερα ως προς τα κανάλια των αγορών. Ήδη παρατηρείται σημαντικότατη αύξηση στις online αγορές, καθώς τα φυσικά εμπορικά καταστήματα αναγκάζονται να παύσουν τις δραστηριότητές τους, για άγνωστο μέχρι στιγμής διάστημα. Συγχρόνως, δημιουργείται δυσανάλογη ζήτηση για συγκεκριμένες κατηγορίες προϊόντων (προϊόντα απολύμανσης και προστασίας, τρόφιμα μακράς διάρκειας, κλπ.), θέτοντας, επίσης, ζητήματα παραγωγής και διάθεσης στο προβλεπτό μέλλον.
- Διαχείριση εταιρικών κεφαλαίων: Οι καθυστερήσεις και διασπάσεις στην εφοδιαστική αλυσίδα, οι περιορισμένες παραγωγικές δυνατότητες και η κατακόρυφη πτώση της ζήτησης σε συγκεκριμένους κλάδους, σε συνδυασμό με τις καθυστερημένες πληρωμές και τα στενά περιθώρια κέρδους, δημιουργούν σημαντικές κεφαλαιακές απαιτήσεις και ζητήματα ρευστότητας. Οι επιχειρήσεις θα χρειαστούν να προβούν σε συνεχείς αξιολογήσεις και αναθεωρήσεις της στρατηγικής τους ως προς τα κεφάλαια κίνησης, αλλά και την τιμολογιακή πολιτική τους, σε μία προσπάθεια προσαρμογής στα νέα δεδομένα της αγοράς.
- Νομικές προεκτάσεις και τήρηση των συμφωνιών: Οι περιπτώσεις μη συμμόρφωσης προς συμβατικές υποχρεώσεις πιθανότατα θα αυξηθούν κατακόρυφα σε όλο το μήκος της εφοδιαστικής αλυσίδας. Οι επιχειρήσεις θα πρέπει να κατανοήσουν τους κινδύνους και να προετοιμάσουν την άμυνά τους σε περίπτωση αδυναμίας τήρησης συμφωνηθέντων όρων.
- Κυβερνητικές αποφάσεις: Οι αποφάσεις που λαμβάνονται με ευθύνη της Πολιτείας για την προστασία των πολιτών και του εθνικού συμφέροντος (περιορισμοί μετακινήσεων, κλείσιμο συνόρων, διακοπή λειτουργίας εμπορικών επιχειρήσεων) θα είναι κρίσιμες για την πορεία της οικονομίας στους επόμενους μήνες, γενικότερα, και τις επιχειρήσεις ειδικότερα. Αναμένεται να αυξηθεί ο ρόλος του κράτους με στοχευμένες παρεμβάσεις και μέτρα στήριξης συγκεκριμένων κλάδων ή ομάδων επιχειρήσεων που πλήττονται από τις ιδιαίτερες συνθήκες.
- Χρηματαγορές: Οι αναταραχές στις χρηματαγορές θα έχουν άμεσες επιπτώσεις τόσο στις συναλλαγές, όσο και στις υποχρεώσεις των επιχειρήσεων. Ήδη παρατηρείται η κατακόρυφη πτώση δεικτών αξιών στις σημαντικότερες χρηματιστηριακές αγορές και υποτίμηση της αξίας των μετοχών μεγάλων εισηγμένων διεθνώς.
Ποια είναι τα πρώτα βήματα στα οποία θα πρέπει να εστιάσουν οι επιχειρήσεις
Ο αντίκτυπος των προαναφερθέντων αναταράξεων, θα διαφέρει από επιχείρηση σε επιχείρηση, και από κλάδο σε κλάδο. Ωστόσο, για όλους τους οργανισμούς, η οικοδόμηση της ανθεκτικότητάς τους στις εξωτερικές πιέσεις που ασκεί η εξάπλωση του κορωνοϊού, θα πρέπει να κινηθεί γύρω από οκτώ βασικούς άξονες, που ως στόχο έχουν την εξασφάλιση της συνέχειας των δραστηριοτήτων και την οικοδόμηση εμπιστοσύνης:
- Η θέσπιση κεντρικής ομάδας διαχείρισης κρίσεων που θα λαμβάνει γρήγορες αποφάσεις και θα τις υλοποιεί άμεσα
- Η διασφάλιση της υγείας και ασφάλειας του ανθρώπινου δυναμικού μέσω εταιρικών και ατομικών δράσεων, όπως η τηλεργασία
- Η τακτική αναθεώρηση των σχεδίων έκτακτης ανάγκης και η επιβεβαίωση του βαθμού επιχειρησιακής ετοιμότητας και συνέχισης δραστηριοτήτων (business continuity) κατά μήκος του οργανισμού
- Η εγκαθίδρυση μηχανισμού συλλογής έγκυρης και έγκαιρης πληροφόρησης και η ενημέρωση όλων των τμημάτων της επιχείρησης
- Η εξασφάλιση δυνατότητας άμεσης και δομημένης ανταπόκρισης σε έκτακτα γεγονότα
- Ο εντοπισμός και η αξιολόγηση του βαθμού έκθεσης της επιχείρησης σε δυνητικές απειλές που σχετίζονται με τρίτα μέρη και η αναζήτηση εναλλακτικών λύσεων
- H αξιολόγηση των συστημάτων κυβερνοασφάλειας και η διασφάλιση τoυ μέγιστου βαθμού θωράκισης έναντι των κυβερνοεπιθέσεων, με έμφαση στους μηχανισμούς προστασίας δεδομένων, καθώς η αυξημένη εξάρτηση στις ψηφιακές τεχνολογίες και την τηλεργασία λόγω των συνθηκών, αποτελεί πεδίο δυνητικών απειλών
- Η συστηματική και διαφανής επικοινωνία με όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη και όσους εξαρτώνται ή επηρεάζονται άμεσα από την επιχείρηση
Σχολιάζοντας τις επιπτώσεις του κορωνοϊού στις επιχειρηματικές δραστηριότητες, ο κος Παναγιώτης Παπάζογλου, Διευθύνων Σύμβουλος της EY Ελλάδος, δήλωσε:
«Συνηθίζουμε να αποκαλούμε εξελίξεις όπως αυτή του κορωνοϊού, ως “μαύρους κύκνους”, ακριβώς λόγω της σπανιότητάς τους, που καθιστά εξαιρετικά δύσκολο να προβλέψουμε τις δυνητικά καταστροφικές συνέπειές τους. Καθώς καμία επιχείρηση δεν είναι πραγματικά προετοιμασμένη για να αντιμετωπίσει την κατάσταση που δημιουργείται, μόνο η άμεση και αποτελεσματική αντίδραση μπορεί να εξασφαλίσει τη θωράκισή της από τις όποιες επιπτώσεις».
