Οι ασφαλιστικές εταιρείες καλό θα ήταν να τοποθετούνται σε κεφάλαια εναρμονισμένα με τους ESG, με την προϋπόθεση ότι πρωτίστως εναρμονίζονται με τις υποχρεώσεις τους σύμφωνα με το πλαίσιο Solvency II, τονίζουν στην από κοινού συνέντευξή τους στο περιοδικό IW οι κύριοι Απόστολος Μιντζέλας, manager του Συμβουλευτικού Τμήματος της KPMG και Γεώργιος Καραφύλλιας, advisor του Συμβουλευτικού Τμήματος της KPMG. Μάλιστα διερωτώνται: Μήπως ο Covid-19 μάς οδηγεί σε μια κατηγορία νέων περιουσιακών στοιχείων;
Συνέντευξη της KPMG στην Έλενα Ερμείδου
Η περίοδος του Covid-19 τόνισε και τις τρεις πτυχές των ESG: Για το κομμάτι “Ε”, το περιβαλλοντικό, είδαμε μείωση της θαλάσσιας και εναέριας μόλυνσης. Για το κομμάτι “S”, είδαμε τη σημασία του ανθρώπινου κεφαλαίου, του υγειονομικού, μεταφορικού/ταχυμεταφορών, καθώς και του λιανικού κλάδου πώλησης τροφίμων και προϊόντων πρώτης ανάγκης. Για το κομμάτι “G”, είδαμε την κρισιμότητα της επιτυχούς διακυβέρνησης των εταιρειών μέσω της άμεσης μεταστροφής τους μέσω της καθολικής/μερικής τηλεργασίας.
- Τι νέο έχουν να μας «πουν» οι παράγοντες ESG; Τι σημαίνουν αυτοί: α) για τις επιχειρήσεις, β) για τις ασφαλιστικές και γ) για τις ασφαλιστικές που τοποθετούνται σε επενδυτικά περιουσιακά στοιχεία;
Οι ESG παράγοντες έρχονται να «φωτίσουν» μια περιοχή που αφορά το περιβάλλον, τα ζητήματα κοινωνικής ευθύνης και εταιρικής διακυβέρνησης. Σε αυτήν την περιοχή «κρύβονται» κίνδυνοι τους οποίους οι εταιρείες αγνοούν, είτε γιατί δεν θεωρούνται σημαντικοί είτε γιατί δεν τους γνωρίζουν.
Επομένως, όλες οι εταιρείες, είτε ασφαλιστικές είτε του ευρύτερου χρηματοοικονομικού τομέα, θα πρέπει να επαναξιολογήσουν με βάση (και) τους ESG παράγοντες το κατά πόσο βρίσκονται εκτεθειμένες άμεσα ή έμμεσα σε τέτοιους κινδύνους.
Ειδικότερα οι ασφαλιστικές χρειάζεται να δείξουν ιδιαίτερη προσοχή, γιατί μπορεί οι ίδιες σαν οντότητες να μην έχουν άμεση έκθεση σε ESG κινδύνους, αλλά μέσω της τοποθέτησής τους σε επενδυτικά περιουσιακά στοιχεία να βρίσκονται εκτεθειμένες σε αυτούς.
- Επιβάλλονται αλλαγές στα διοικητικά συμβούλια και στα μέλη τους; Με ποια κριτήρια θα λαμβάνονται οι αποφάσεις των διοικητικών συμβουλίων;
Τα διοικητικά συμβούλια δεν χρειάζεται να προβούν απαραίτητα σε αλλαγές σύνθεσης, καθώς δεν είναι τόσο αναγκαίες για τη θωράκισή τους. Αρχικά, πρέπει να ενημερωθούν λεπτομερώς σχετικά με το τι είναι οι ESG παράγοντες/κίνδυνοι και να κατανοήσουν πώς αυτοί επηρεάζουν πολλαπλούς τομείς της εταιρείας (και όχι μόνο το τμήμα της διαχείρισης κινδύνων). Γενικώς, χρειάζεται μια πλήρης κατανόηση της νέας κατάστασης όχι μόνο από το ΔΣ αλλά από το σύνολο των εργαζομένων της εταιρείας.
Φυσικά, για να επιτευχθεί αυτό θα χρειαστούν υποστήριξη. Αυτή μπορεί να βρεθεί είτε μέσω της πρόσληψης στελεχών με γνώσεις και εμπειρία στη διαχείριση των ESG κινδύνων είτε με την υποστήριξη από εξειδικευμένους εξωτερικούς συμβούλους.
Ειδικότερα, το εκάστοτε ΔΣ θα πρέπει να επικαιροποιήσει τους τρόπους δράσης, την επενδυτική πολιτική, τη στρατηγική, το πλαίσιο ανάληψης κινδύνων, τους στόχους, τη διακυβέρνηση καθώς και τον τρόπο δραστηριοποίησης της εταιρείας. Αυτό θα βοηθήσει όχι μόνο να προλάβουν δυσάρεστες επιπτώσεις, αλλά και να ευεργετηθούν από τους ESG παράγοντες.
Τα κριτήρια με τα οποία παίρνονται οι αποφάσεις δεν θα αλλάξουν, απλά θα διαφοροποιηθούν. Με άλλα λόγια, το ΔΣ κατά τη λήψη αποφάσεων θα πρέπει να λαμβάνει υπόψη του και τους ESG παράγοντες ως προς την επίδραση που έχουν τόσο στην οικονομική κατάσταση της εταιρείας όσο και στη στρατηγική της, στο επιχειρηματικό τους σχέδιο.
Για παράδειγμα, μια ασφαλιστική που επενδύει σε ομόλογα εταιρειών με υψηλό αποτύπωμα άνθρακα αντιμετωπίζει ESG κινδύνους σε δύο διαστάσεις. Στη μία διάσταση, υπάρχει το αυξημένο ομολογιακό ρίσκο των εταιρειών που δεν είναι συμβατές με τους νέους κανονισμούς μείωσης των εκπομπών άνθρακα. Στη δεύτερη διάσταση, μία ασφαλιστική που επενδύει σε εταιρείες μη φιλικές προς το περιβάλλον έχει αυξημένο κίνδυνο φήμης.
- Οι επενδύσεις των ασφαλιστικών σε δείκτες ESG και Solvency II πάνε μαζί; Τι θα πρέπει να γνωρίζουν οι ασφαλιστικές πριν τοποθετηθούν σε κατηγορίες κεφαλαίων;
Οι ESG παράγοντες αποτελούν θεμέλιο λίθο στην προσπάθεια της Κομισιόν για τη στροφή της Ευρώπης στην αειφόρο οικονομία, χωρίς αποτύπωμα άνθρακα, μακροπρόθεσμα.
Σύμφωνα με ακαδημαϊκές έρευνες καθώς και έρευνες του χρηματοοικονομικού κλάδου, έχει αποδειχθεί ότι οι εταιρείες που εναρμονίζονται με τους ESG παράγοντες έχουν πρόσβαση σε κεφάλαια χαμηλότερου κόστους, με αποτέλεσμα την καλύτερη λειτουργία τους και συνεπώς την καλύτερη απόδοσή τους.
Η Οδηγία Solvency II ως μελλοντοστραφές πλαίσιο, εγκολπώνει και τους ESG παράγοντες/κινδύνους. Αυτό φαίνεται και από τις σχετικές κινήσεις της αρμόδιας Ευρωπαϊκής Αρχής Ασφαλίσεων και Επαγγελματικών Συντάξεων, με την πρόσφατη έκδοση εγγράφων προς διαβούλευση για τον έλεγχο των κλιματικών σεναρίων για τις εκθέσεις ORSA των ασφαλιστικών και με την εξέταση για πιθανή επικαιροποίηση του πλαισίου.
Αξίζει να σημειωθεί όμως ότι οι ασφαλιστικές εταιρείες καλό θα ήταν να τοποθετούνται σε κεφάλαια εναρμονισμένα με τους ESG, με την προϋπόθεση ότι πρωτίστως εναρμονίζονται με τις υποχρεώσεις τους σύμφωνα με το πλαίσιο Solvency II.
- Πρόσφατα, σε μελέτη ενός από τους πιο γνωστούς οίκους αξιολόγησης διάβαζα ότι η πανδημία ενδεχομένως θα δυσκολέψει την πρόοδο για την ενσωμάτωση των δεικτών ESG στις επιχειρήσεις. Εσείς τι πιστεύετε για αυτό;
Η περίοδος της πανδημίας αποτελεί μια σημαντική απόδειξη για την αναγκαιότητα κατανόησης των ESG και γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο θεωρούμε ότι θα αποτελέσει περίοδο-καταλύτη για την ταχύτερη ένταξή τους στην επιχειρηματική καθημερινότητα.
Η περίοδος του Covid-19 μάς τόνισε και τις τρεις πτυχές των ESG. Για το κομμάτι “Ε”, το περιβαλλοντικό, είδαμε την αισθητή μείωση της θαλάσσιας και εναέριας μόλυνσης ως επίπτωση από την επιβολή των περιοριστικών μέτρων κυκλοφορίας παγκοσμίως. Για το κομμάτι “S”, είδαμε τη σημαντικότητα του ανθρωπίνου κεφαλαίου, του υγειονομικού, μεταφορικού/ταχυμεταφορών καθώς και του λιανικού κλάδου πώλησης τροφίμων και προϊόντων πρώτης ανάγκης. Ενώ, τέλος, για το κομμάτι “G”, είδαμε την κρισιμότητα της επιτυχούς διακυβέρνησης των εταιρειών μέσω της άμεσης μεταστροφής τους, μέσω της καθολικής/μερικής τηλεργασίας.
Όλα τα παραπάνω αποτέλεσαν μια συγκλονιστική βιωματική εμπειρία, η οποία (κατά τη γνώμη μας) λειτούργησε καταλυτικά στη δημιουργία ενσυναίσθησης σε σχέση με τους ESG. Με άλλα λόγια, πραγματοποιήθηκε η μετάβαση από τον θεωρητικό ESG κόσμο σε έναν κόσμο με πραγματικά ESG ερεθίσματα (ακόμη κι αν δεν μας είναι τόσο γνωστός ο όρος).
- Όπως έχετε πει, οι μεγάλοι θεσμικοί επενδυτές και τα κεφάλαια αντιστάθμισης κινδύνων τα τελευταία χρόνια έτειναν να επενδύουν σε επιχειρήσεις που αποεπένδυαν από τον άνθρακα, οι ασφαλιστικές μείωναν τις τοποθετήσεις σε επενδύσεις σε άνθρακα ενώ αύξαναν σε κατηγορίες πράσινων περιουσιακών στοιχείων, παράλληλα μείωναν τα όρια στην ασφάλιση περιουσίας σε επιχειρήσεις με αρνητικό αντίκτυπο στο περιβάλλον. Μήπως ο Covid-19 μάς οδηγεί στον σχεδιασμό μιας άλλης κατηγορίας περιουσιακών στοιχείων που θα ευθυγραμμίζονται με τους δείκτες ESG;
Πιστεύουμε ότι οι κατηγορίες περιουσιακών στοιχείων θα εμπλουτιστούν, καθώς υπάρχουν κάποια προϊόντα που είναι ήδη συνυφασμένα με το περιβαλλοντικό κομμάτι των ESG, όπως είναι τα ομόλογα «καταστροφής» (catastrophe bonds), καθώς και μια σειρά πράσινων ομολόγων σχετικά με την αειφόρο ανάπτυξη.
Όπως είπαμε, η πανδημία του κορωναϊού μάς τόνισε όχι τόσο το περιβαλλοντικό “Ε” όσο το κοινωνικό κομμάτι “S” και το κομμάτι της διακυβέρνησης “G”. Συνεπώς, προϊόντα που έχουν ως στόχο τους παράγοντες “S” και “G” είναι κάτι που αναμένουμε να εμφανιστούν. Θα είναι προϊόντα που θα βοηθήσουν τις επιχειρήσεις να θωρακιστούν εναντίον κινδύνων στους οποίους ενδέχεται να εκτεθούν και αφορούν αυτές τις δύο μεγάλες ομάδες παραγόντων.
Για παράδειγμα, ένα ασφάλιστρο κινδύνου έναντι της μη ικανής λειτουργίας μιας επιχείρησης εξαιτίας μιας πανδημίας (που είναι και επίκαιρο). Πιο συγκεκριμένα, ο κάτοχος του εν λόγω ασφαλίστρου θα αποζημιώνεται όταν το 50% του προσωπικού του δεν θα μπορεί να εργασθεί λόγω μόλυνσης.
- Πόσο διασυνδεδεμένοι είναι μεταξύ τους οι επιχειρηματικοί κίνδυνοι;
Όπως γνωρίζουμε, οι επιχειρηματικοί κίνδυνοι είναι στενά συνδεδεμένοι μεταξύ τους. Κάποιες φορές, αυτή η σύνδεση γίνεται εύκολα αντιληπτή ενώ κάποιες άλλες φορές όχι. Γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο, οι επιχειρήσεις προχωρούν σε «χαρτογράφηση» των κινδύνων τους. Τέτοιες αναλύσεις έχουν ως στόχο την αναγνώριση των σχετικών κινδύνων, τη σχέση που εμφανίζουν μεταξύ τους, το πώς μπορούν να αντιμετωπιστούν για να μειωθεί η επίδρασή τους και τέλος την ενημέρωση όλων των σχετικών μερών για την καλύτερη λειτουργία της εταιρείας.
Μέχρι στιγμής, ο ορίζοντας στον οποίο μελετάμε τις πιθανές επιπτώσεις καθώς και τη διασύνδεση των κινδύνων είναι ο άμεσος, 3-5 έτη. Οι ESG κίνδυνοι έρχονται τώρα να ενώσουν τον άμεσο με τον μακροπρόθεσμο ορίζοντα. Δηλαδή οι κίνδυνοι χαρακτήρα περιβαλλοντικού, κοινωνικού και διακυβέρνησης περιπλέκονται με τους «παραδοσιακούς» κινδύνους και μας υποχρεώνουν να επεκτείνουμε την ανάλυσή μας σε όλο τον χρονικό ορίζοντα. Αυτό, πέραν του γεγονότος ότι αποτελεί τη μεγαλύτερη πρόκληση, θα μας φανερώσει και το πόσο σφικτά διασυνδεδεμένοι είναι μεταξύ τους οι επιχειρηματικοί κίνδυνοι.
- Πιστεύετε ότι οι επενδύσεις σε ESG θα διευκολύνουν τις ασφαλιστικές να τηρήσουν τις εγγυήσεις τους;
Πιστεύουμε πως ναι. Αρχικά, οι εταιρείες που εκδίδουν τέτοια επενδυτικά προϊόντα (δηλαδή οι αντισυμβαλλόμενοι) χρειάζεται να έχουν μια ολοκληρωμένη και επικαιροποιημένη διαδικασία εσωτερικών πολιτικών και διαχείρισης κινδύνων, με συχνή δημοσιοποίηση εκθέσεων διαφάνειας σε σχέση με τις οικονομικές θέσεις τους, καθώς και των ESG θέσεών τους.
Άμεση συνέπεια αυτού είναι να βρίσκονται «εύκολα» διαθέσιμες οι σχετικές πληροφορίες για τα ίδια τα προϊόντα αλλά και για τις εταιρείες που αφορούν. Μαζί με το γεγονός ότι οι τάσεις για τέτοια προϊόντα είναι αυξητικές, οι επενδυτές θα προτιμούν τέτοια προϊόντα, γιατί πολύ απλά έχουν πληρέστερη εικόνα με επιπλέον μακροπρόθεσμες πληροφορίες για το πού έχουν επενδυμένα τα χρήματά τους. Οπότε αυτά θα έχουν αυξημένη ζήτηση και, συνεπώς, ρευστότητα.
Περαιτέρω, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι μια μεγάλη γκάμα ασφαλιστικών προϊόντων (όπως ασφάλειες ζωής, συνταξιοδοτικά προϊόντα κ.ο.κ.) έχουν μακροπρόθεσμη διάρκεια ζωής. Για την εξασφάλιση αυτών των προϊόντων οι ασφαλιστικές εταιρείες προβαίνουν σε ανάλογη επένδυση προϊόντων αντίστοιχης διαρκείας με τις υποχρεώσεις που καλούνται να εξασφαλίσουν.
Η κατοχή ESG προϊόντων έρχεται σε συμφωνία με τον μακροπρόθεσμο ασφαλιστικό ορίζοντα καθώς και με την ενδεχόμενη ανάγκη άμεσης ρευστοποίησης, λόγω της μεγάλης ρευστότητας που θα έχουν τέτοια προϊόντα. Βάσει των παραπάνω, καθίσταται προφανές ότι τέτοια προϊόντα θα διευκολύνουν τις ασφαλιστικές να τηρήσουν τις εγγυήσεις τους.
- Οι μεγάλοι θεσμικοί επενδυτές και οι ασφαλιστικές τι θα πρέπει να λάβουν υπόψη τους επενδύοντας σε ESG δείκτες;
Αρχικά, θα πρέπει να έχουν ξεκαθαρίσει για ποιο λόγο θέλουν να πάρουν θέση σε προϊόντα εναρμονισμένα με τους ESG. Με αυτόν τον τρόπο όλες οι ενδιαφερόμενες ενδοεταιρικές πλευρές θα έχουν ενεργή συμμετοχή στη διαδικασία στρατηγικού επενδυτικού σχεδιασμού και υλοποίηση του ESG χαρτοφυλακίου.
Μετέπειτα, θα πρέπει να ορισθεί η πολιτική διαχείρισης, ο έλεγχος του συγκεκριμένου χαρτοφυλακίου από άποψης έμψυχου και άυλου δυναμικού. Αυτό είναι αναγκαίο, διότι και τα ESG προϊόντα ενέχουν κινδύνους, οι οποίοι μπορεί να κρύβονται πίσω από κάθε θέση και αντισυμβαλλόμενο, και να μην είναι πάντοτε εύκολα διακριτοί.
Όσο πιο μεγάλη είναι η έκθεση σε τέτοια προϊόντα τόσο μεγαλύτερος είναι και ο ενδεχόμενος κίνδυνος. Εξάλλου, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι δεν παύουν να είναι επενδυτικά προϊόντα. Φιλικά προς το περιβάλλον και τον άνθρωπο μεν, επενδυτικά προϊόντα δε, με το δικό τους προφίλ κινδύνου.
- Και να πάμε, τέλος, στο κομμάτι του underwriting. Πιστεύετε ότι οι underwriters των ασφαλιστικών θα λαμβάνουν υπόψη τους την ενσωμάτωση των δεικτών ESG πριν συνάψουν λοιπά ασφαλιστήρια συμβόλαια με τις επιχειρήσεις;
Σαφώς θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη όλοι οι ESG παράγοντες και οι ενδεχόμενοι ESG κίνδυνοι κατά τη διαδικασία αναδοχής (underwriting) και κοστολόγησης (pricing) ενός ασφαλιστικού προϊόντος.
Οι ESG έρχονται να διαφοροποιήσουν ακόμη περισσότερο τα πιθανά ασφαλιστικά συμβόλαια τόσο από άποψη κινδύνων όσο και τελικής κοστολόγησης.
Πιο συγκεκριμένα, για το κομμάτι “E” θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη παράγοντες όπως η γεωγραφική περιοχή που βρίσκονται οι εγκαταστάσεις του «εν δυνάμει» ασφαλιζομένου και αν διατρέχει κινδύνους από ακραία καιρικά φαινόμενα και άλλες φυσικές καταστροφές. Επίσης, θα συνυπολογίζεται αν η επιχειρηματική δραστηριότητα έχει βαρύ ή όχι αντίκτυπο στο περιβάλλον (π.χ. υψηλό αποτύπωμα άνθρακα).
Για το κομμάτι “S” θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη μια σειρά από ζητήματα που αφορούν το ανθρώπινο δυναμικό της εταιρείας, καθώς και τη θέση της εταιρείας στην κοινωνία, όπου κρύβονται κίνδυνοι φήμης. Ενδεικτικά παραδείγματα αποτελούν οι συνθήκες εργασίας και φροντίδας του προσωπικού, η ενεργή ή μη ενασχόληση με την κοινωνία και τα προβλήματά της (π.χ. κοινωνική ανισότητα) κ.ο.κ.
Τέλος, για το κομμάτι “G”, που αφορά τη διακυβέρνηση (μεταξύ άλλων κινδύνων διακυβέρνησης, λειτουργικών κ.ο.κ.) για την απρόσκοπτη λειτουργία της εταιρείας, θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη ζητήματα όπως η χρήση σύγχρονων τεχνολογικών μέσων, η ύπαρξη δυνατού στρατηγικού εταιρικού πλάνου κ.ο.κ.
Συνεπώς, μια εταιρεία που έχει θετική επίδραση ESG παραγόντων μπορούμε να αντιληφθούμε ότι θα αποτελεί μικρότερο κίνδυνο για μια ασφαλιστική εταιρεία, πράγμα που θα αντικατοπτρίζεται και στα ασφάλιστρά της.
- Ποιες θα πρέπει να είναι οι επόμενες κινήσεις των ελληνικών ασφαλιστικών επιχειρήσεων;
Αρχικά, θα πρέπει τα διοικητικά στελέχη των ασφαλιστικών εταιρειών να καταλάβουν ποια είναι η φιλοσοφία των ESG, τι καινούργιο έχει να προσθέσει και πώς αυτή έρχεται να επηρεάσει την ίδια την εταιρεία, καθώς και τα προϊόντα της.
Εν συνεχεία, τα διοικητικά στελέχη πρέπει να αποφασίσουν μια νέα επενδυτική στρατηγική, λαμβάνοντας υπόψη τους ESG, καθώς και πολιτικές σχετικά με τη διαχείριση των κινδύνων και τους μηχανισμούς ελέγχου αυτών. Όσον αφορά τους μηχανισμούς ελέγχου, θα πρέπει να περιλαμβάνουν αναλύσεις κλιματικών σεναρίων και ευαισθησίας, μελέτη των επιδράσεων των σχετικών κινδύνων σε ορίζοντα άνω των 5 ετών (όπως συνηθίζεται μέχρι στιγμής στις μελέτες ORSA).
Ακολούθως, οι ασφαλιστικές εταιρείες πρέπει να γίνουν πιο προδραστικές και να διεξάγουν έρευνες προκειμένου να κατανοήσουν κατά πόσο το κοινό/επιχειρήσεις ενδιαφέρεται για προϊόντα ESG. Επίσης, θα πρέπει να δημιουργήσουν τέτοια προϊόντα και να προσπαθήσουν να τα προωθήσουν, κάνοντας ξεκάθαρη τη διαφοροποίηση αυτών από τα συνηθισμένα επενδυτικά προϊόντα. Εξάλλου, βρισκόμαστε ακόμη σε αρχικό στάδιο, οπότε τέτοιες κινήσεις μπορούν να αποτελέσουν «παράσημο» για τις ενεργές εταιρείες και να τις κατατάξουν υψηλά στις προτιμήσεις των πελατών και εν τέλει της αγοράς.
Θεωρούμε ότι οι ελληνικές ασφαλιστικές επιχειρήσεις θα πρέπει να έχουν ενεργητικό ρόλο στην ESG φιλοσοφία και να μην ακολουθήσουν παθητικά το «ρεύμα».
