γράφει ο Γιάννης Λεοντάρης
Τον επαναπροσδιορισμό της προσέγγισής της στην έρευνα και την καινοτομία, στο πλαίσιο της ευρωπαϊκής στρατηγικής διεθνούς συνεργασίας σε έναν μεταβαλλόμενο κόσμο, ανακοίνωσε η ΕΕ.
Όπως αναφέρει η Επιτροπή, η αντιμετώπιση της Πανδημίας έδειξε την ανάγκη παγκόσμιας συνεργασίας στον τομέα της καινοτομίας, στη βάση της αμοιβαιότητας, και στο πλαίσιο αυτό η ΕΕ προτίθεται να αναλάβει ηγετικό ρόλο στη στήριξη των διεθνών συμπράξεων έρευνας και καινοτομίας και να προσφέρει καινοτόμες λύσεις για πιο πράσινες, πιο ψηφιακές και πιο υγιείς κοινωνίες.
Σύμφωνα με την ΕΕ, η αριστεία στην έρευνα απαιτεί να συνεργαστούν τα καλύτερα μυαλά από όλο τον κόσμο. Πρόκειται για στρατηγική προτεραιότητα της ΕΕ. Ωστόσο, η διεθνής συνεργασία στον τομέα της έρευνας και της καινοτομίας πραγματοποιείται σε ένα μεταβαλλόμενο πλανητικό τοπίο, όπου αυξάνονται οι γεωπολιτικές εντάσεις και τίθενται υπό αμφισβήτηση τα ανθρώπινα δικαιώματα και οι θεμελιώδεις αξίες.
Η ΕΕ αντιδρά σε αυτές τις συνθήκες δίνοντας το καλό παράδειγμα και προωθώντας την πολυμερή προσέγγιση, το άνοιγμα και την αμοιβαιότητα στη συνεργασία της με τον υπόλοιπο κόσμο, και στο πλαίσιο αυτό προτίθεται να συμβάλει σε παγκόσμιες απαντήσεις στις παγκόσμιες προκλήσεις, όπως είναι η κλιματική αλλαγή ή οι πανδημίες, με σεβασμό των διεθνών κανόνων και των θεμελιωδών αξιών της ΕΕ και με ενίσχυση της ανοικτής στρατηγικής αυτονομίας της.
Για την επίτευξη του στόχου αυτού, η ΕΕ θα συνεργαστεί με διεθνείς εταίρους για τη διαμόρφωση κοινής αντίληψης των θεμελιωδών αρχών και αξιών στην έρευνα και την καινοτομία, όπως είναι η ακαδημαϊκή ελευθερία, η ισότητα των φύλων, η ερευνητική δεοντολογία, η ανοικτή επιστήμη και η τεκμηριωμένη χάραξη πολιτικής.
Η νέα στρατηγική βασίζεται σε δύο κύριους στόχους που συνδυάζονται ισορροπημένα.
Πρώτος στόχος είναι ένα περιβάλλον έρευνας και καινοτομίας βασισμένο σε κανόνες και αξίες, και επίσης ανοικτό εξ ορισμού, βοηθητικό για τη συνεργασία ερευνητών και δημιουργών καινοτομίας σε όλο τον κόσμο στο πλαίσιο πολυμερών εταιρικών σχέσεων και για την εξεύρεση λύσεων σε παγκόσμιες προκλήσεις.
Δεύτερος στόχος είναι η διασφάλιση αμοιβαιότητας και ισότιμων όρων ανταγωνισμού στη διεθνή συνεργασία στον τομέα της έρευνας και της καινοτομίας.
Εξάλλου, η αντίδραση της ΕΕ σε παγκόσμιο επίπεδο για την καταπολέμηση της πανδημίας του κορονοϊού, μεταξύ άλλων μέσω πολυμερών πλατφορμών και έργων του προγράμματος «Ορίζων 2020», κατέδειξε πώς μπορούμε να μεγιστοποιήσουμε την πρόσβαση στην επιστημονική γνώση και στις διεθνείς αλυσίδες αξίας όταν ενώνουμε τις δυνάμεις μας.
Για να επιτύχει τους στόχους της, η ΕΕ θα αναλάβει διάφορες δράσεις. Για παράδειγμα, θα στηρίξει τους ερευνητές και τις οργανώσεις τους ώστε να συμβάλουν στην επιτάχυνση της βιώσιμης και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξης σε χώρες χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος, μεταξύ άλλων μέσω της φιλόδοξης «πρωτοβουλίας για την Αφρική» στο πλαίσιο του προγράμματος «Ορίζων Ευρώπη», που θα ενισχύσει τη συνεργασία με τις αφρικανικές χώρες. Η Επιτροπή προτίθεται επίσης να παρουσιάσει κατευθυντήριες γραμμές για την αντιμετώπιση των ξένων παρεμβάσεων που έχουν στόχο ερευνητικούς οργανισμούς και ιδρύματα τριτοβάθμιας εκπαίδευσης της ΕΕ. Οι εν λόγω κατευθυντήριες γραμμές θα στηρίξουν τους οργανισμούς της ΕΕ στη διασφάλιση της ακαδημαϊκής ελευθερίας, της ακεραιότητας και της θεσμικής αυτονομίας.
Το «Ορίζων Ευρώπη», το επόμενο πρόγραμμα-πλαίσιο της ΕΕ για την έρευνα και την καινοτομία 2021-2027, θα αποτελέσει βασικό μέσο για την εφαρμογή της στρατηγικής. Προκειμένου να διασφαλιστούν οι στρατηγικοί πόροι, τα συμφέροντα, η αυτονομία ή η ασφάλεια της ΕΕ, το πρόγραμμα μπορεί κατ’ εξαίρεση να περιορίζει τη συμμετοχή στις δράσεις του, πάντα σε δεόντως αιτιολογημένες περιπτώσεις, επιτρέποντας στο πρόγραμμα να παραμείνει, κατά κανόνα, ανοικτό. Η σύνδεση χωρών εκτός ΕΕ με το πρόγραμμα «Ορίζων Ευρώπη» θα προσφέρει πρόσθετες ευκαιρίες συμμετοχής στο συνολικό πρόγραμμα υπό τις ίδιες γενικά προϋποθέσεις που θα ισχύουν για τα κράτη μέλη.
Ο στενός συντονισμός και η στενή συνεργασία μεταξύ της ΕΕ και των κρατών μελών της θα είναι καίριας σημασίας για την επιτυχή υλοποίηση της στρατηγικής. Η Επιτροπή θα προωθήσει πρωτοβουλίες κατά το πρότυπο της προσέγγισης «Team Europe», συνδυάζοντας τις προσπάθειες της ΕΕ, των κρατών μελών και των ευρωπαϊκών χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων. Οι συνέργειες με άλλα προγράμματα της ΕΕ, όπως ο Μηχανισμός Γειτονίας, Ανάπτυξης και Διεθνούς Συνεργασίας — Η Ευρώπη στον κόσμο, θα αποτελέσουν σημαντικό στοιχείο αυτής της προσέγγισης.
