Μια τεκμηριωμένη πρόταση για τα μνημεία στο Σταθμό Βενιζέλου και το Μετρό Θεσσαλονίκης

Αγαπητέ κύριε Κώνστα,

Σας γράφουμε για ένα θέμα πολύ σοβαρό προσβλέποντας στην βοήθειά σας.

Πιστεύουμε ότι σας είναι γνωστό το θέμα του σταθμού Βενιζέλου του μετρό στο κέντρο της Θεσσαλονίκης και τους αγώνες που γίνονται για τη σωτηρία ενός από τα σημαντικότερα κοσμικά –μη θρησκευτικά– μνημεία της βυζαντινού πολιτισμού (4ος – 9ος αιώνες).

Οι αρχαιότητες αυτές, που αποκαλύφθηκαν στις ανασκαφές για τη διάνοιξη του σταθμού Βενιζέλου, έχουν σωθεί σε εξαιρετικά μεγάλη κλίμακα.

Πρόκειται για τα αρχαιολογικά κατάλοιπα της Μέσης οδού με την κάθετη διασταύρωσή της (decumanus maximus με cardo, κατά τη ρωμαϊκή ορολογία) που οδηγούσε στο λιμάνι της Θεσσαλονίκης, ένα μνημείο που θα ήταν άξιο να προστεθεί στον Κατάλογο Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO.

Το μοναδικό αυτό πολεοδομικό σύνολο, μια εμπορική γειτονιά γύρω από ένα σταυροδρόμι του κεντρικότερου δρόμου της δεύτερης μεγαλύτερης πόλης της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, οδεύει πλέον προς την καταστροφή:

• προς την μεγαλύτερη καταστροφή πολιτιστικής κληρονομιάς που έχει συντελεστεί στην Ελλάδα τα τελευταία 50 χρόνια.

Έχει αποφασισθεί από την Πολιτεία, η απόσπαση και επανατοποθέτηση των ευρημάτων (μεταξύ των άλλων επανατοποθέτηση πλακόστρωτων δρόμων, φόρων και στοών).

Αυτό, αν όντως γίνει και δεν τοποθετηθούν τα ευρήματα αλλού, όπως διαφαίνεται ο κίνδυνος, σημαίνει ότι χάνεται η αυθεντικότητά τους και δεν μπορούν να αναγνωριστούν από την UNESCO. Η καταστροφή που η απόσπαση συνεπάγεται δεν είναι η μόνη λύση για να υλοποιηθεί ο σταθμός Βενιζέλου και για να έχει μετρό η Θεσσαλονίκη.

Έχει ήδη από το 2017 εκπονηθεί η μελέτη και εφαρμοστεί ως ένα βαθμό (ΟΜ1 και μερικώς ΟΜ2) για την κατά χώραν διατήρηση των αρχαιοτήτων παράλληλα με τον σταθμό και τη λειτουργία του μετρό στο κατώτερο επίπεδο.

Η λύση αυτή έχει εφαρμοστεί και στην Αθήνα, στο Μοναστηράκι, όπου οι συνθήκες μάλιστα ήταν πιο δύσκολες, γιατί εκεί υπήρχαν καμπύλες.

Η καταστροφή με τη μετακίνηση των αρχαιοτήτων, με την αδύναμη πρόθεση να επανατοποθετηθούν, άγνωστο πότε, υποτιμά πολιτισμικά τον Νέο Ελληνισμό, ως ανάξιο να σεβαστεί και να αναδείξει την κληρονομιά του αλλά και τις τεχνολογικές ικανότητες των Νεοελλήνων, ωσάν να μην μπορούν να κατασκευάσουν ένα τέτοιο έργο.

Το γραφείο που έχει αναλάβει τη στατική μελέτη, για την πραγματοποίηση της λύσης διατήρησης των αρχαιοτήτων κατά χώραν, είναι από τα καλύτερα σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Η μελέτη που έχει εκπονηθεί είναι εφαρμόσιμη και πολύ καλή, όπως έχει υποστηριχθεί από τους ειδικούς καθηγητές του Πολυτεχνείου Αθηνών και της Πολυτεχνικής Σχολής της Θεσσαλονίκης (υπάρχουν οι επίσημες βεβαιώσεις).

• Θα είναι εξαιρετική αξιοποίηση για τη Θεσσαλονίκη και για όποια επένδυση θα γίνει μελλοντικά στο κέντρο της σημερινής πόλης, να περνάει το μετρό από κάτω και πιο πάνω να σώζεται επισκέψιμο το εμπορικό κέντρο της ρωμαϊκής και βυζαντινής Θεσσαλονίκης (4ος-9ος αιώνες) με τις πλατείες, τους δρόμους, τις στοές και τα καταστήματα, και ακόμα πιο πάνω να ζει η σύγχρονη πόλη με κάποιες ίδιες παραδοσιακές βιοτεχνίες αλλά και με μεγάλα εμπορικά κέντρα.

Η ανάπλαση αυτή θα δώσει στη Θεσσαλονίκη και πάλι τον πολυκοσμικό χαρακτήρα που είχε, θα αναδείξει και πάλι τη λαμπρή πόλη των Βαλκανίων, τη δεύτερη πόλη της Βυζαντινής αυτοκρατορίας, που μας διασώζει σε αυτό το σταυροδρόμι την χαμένη εικόνα από την Κωνσταντινούπολη .

Τελευταία, με οριακή απόφαση που έχει διαρρεύσει (13-12), το Συμβούλιο της Επικρατείας θεώρησε ότι δεν είναι παράνομη η απόσπαση των αρχαιοτήτων.

• Ωστόσο, δεν εξυπηρετείται ούτε η πιο σύντομη παράδοση του μετρό στην πόλη, ούτε η οικονομικότερη λύση για το κράτος και τους φορολογούμενους πολίτες, προκειμένου να ολοκληρωθεί ο σταθμός και το έργο του μετρό.

Η γενιά που παίρνει τις αποφάσεις, θα φέρει την ιστορική ευθύνη απέναντι σε όλες τις επόμενες γενιές γι’ αυτή την καταστροφή.

• Πρόκειται για ένα έγκλημα που η διεθνής επιστημονική κοινότητα έχει ήδη καταδικάσει επανειλημμένα με διαμαρτυρίες (Europa Nostra, Διεθνής Ένωση Βυζαντινών Σπουδών με τον πρόεδρό της καθηγητή John Haldon, ο καθηγητής ακαδημαϊκός Παναγιώτης Βοκοτόπουλος, η Χριστιανική Αρχαιολογική Εταιρεία, η Ελληνική Επιτροπή Περιβάλλοντος και Πολιτισμού, ο Σύλλογος Ελλήνων Αρχαιολόγων και παρά πολλοί άλλοι.

Σας επισυνάπτουμε την επιστολή που η Χριστιανική Αρχαιολογική Εταιρεία απηύθυνε προς το Πρωθυπουργό της Χώρας για να επέμβει προσωπικά για τη σωτηρία του μοναδικού αυτού πολεοδομικού συνόλου της Θεσσαλονίκης

Εκ μέρους του Δ.Σ. της ΧΑΕ

Η Πρόεδρος & Η Γενική Γραμματέας