Βραχυπρόθεσμα και μεσοπρόθεσμα μέτρα περιλαμβάνει η «εργαλειοθήκη» της ΕΕ για την αντιμετώπιση των ακριβών τιμών και ελλείψεων στην αγορά ενέργειας που παρουσιάστηκε σήμερα. Στα μεσοπρόθεσμα μέτρα τοποθετήθηκαν οι κοινές προμήθειες φυσικού αερίου και μάλιστα σε «εθελοντική» βάση. Αντίθετα στα άμεσα μέτρα, περιλαμβάνονται οικονομικές ενισχύσεις για αδύναμους καταναλωτές και προσωρινές διευκολύνσεις.
Η αυξημένη παγκόσμια ζήτηση για ενέργεια, και ειδικότερα για φυσικό αέριο, καθώς οι οικονομίες ανακάμπτουν από την πανδημία του COVID-19, είναι σύμφωνα με την Επιτροπή η βασική αιτία για την αύξηση της τιμής.
Η ευρωπαϊκή τιμή του άνθρακα αυξήθηκε επίσης απότομα το 2021, αλλά σε μικρότερο ρυθμό από τις τιμές του φυσικού αερίου. Η επίδραση της αύξησης της τιμής του φυσικού αερίου στην τιμή της ηλεκτρικής ενέργειας είναι εννέα φορές μεγαλύτερη από την επίπτωση της αύξησης της τιμής του άνθρακα.
Τα άμεσα μέτρα για την προστασία των καταναλωτών και των επιχειρήσεων που προτείνει η Επιτροπή είναι τα εξής:
* Έκτακτη υποστήριξη εισοδήματος για καταναλωτές σε ενεργειακή φτώχεια, για παράδειγμα μέσω κουπονιών ή μερικής πληρωμής λογαριασμών, η οποία μπορεί να υποστηριχθεί με έσοδα από το Σύστημα Εμπορίας Δικαιωμάτων Ρύπων (ETS) της ΕΕ -το οποίο ήταν σημαντικό μέρος των ελληνικών προτάσεων.
*Εξουσιοδότηση προσωρινών αναβολών πληρωμών λογαριασμών.
*Παροχή εγγυήσεων για να αποφευχθούν αποσυνδέσεις από το δίκτυο.
*Παροχή προσωρινών, στοχευμένων μειώσεων των φορολογικών συντελεστών για τα ευάλωτα νοικοκυριά.
*Παροχή βοήθειας σε εταιρείες ή βιομηχανίες, σύμφωνα με τους κανόνες της ΕΕ για τις κρατικές ενισχύσεις.
*Διερεύνηση πιθανής αντι-ανταγωνιστικής συμπεριφοράς στην αγορά ενέργειας και ενίσχυση της παρακολούθησης στην αγορά άνθρακα από την Ευρωπαϊκή Αρχή Κινητών Αξιών και Αγορών (ESMA).
*Διευκόλυνση ευρύτερης πρόσβασης σε συμφωνίες αγοράς ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και υποστήριξή τους μέσω συνοδευτικών μέτρων.
Η Επιτροπή αναφέρει ότι η μετάβαση στην καθαρή ενέργεια είναι η καλύτερη ασφάλεια έναντι των κραδασμών στις τιμές της ενέργειας στο μέλλον και ζητά την επιτάχυνσή της. Τονίζει επίσης ότι, σύμφωνα με τον τρέχοντα σχεδιασμό της αγοράς, το φυσικό αέριο εξακολουθεί να καθορίζει τη συνολική τιμή ηλεκτρικής ενέργειας.
Σύμφωνα με την Επιτροπή, η υπογραμμίζει επίσης τη σημασία της αποθήκευσης για τη λειτουργία της αγοράς φυσικού αερίου της ΕΕ. Η ΕΕ διαθέτει σήμερα χωρητικότητα αποθήκευσης για περισσότερο από το 20% της ετήσιας χρήσης φυσικού αερίου, αλλά δεν έχουν όλα τα κράτη μέλη εγκαταστάσεις αποθήκευσης και η χρήση τους και οι υποχρεώσεις για τη συντήρησή τους ποικίλλουν.
Σε ότι φορά τα μεσοπρόθεσμα μέτρα για ένα ενεργειακό σύστημα πιο ανθεκτικό και χωρίς άνθρακα, η Κομισιόν προτείνει τα εξής:
*Ενίσχυση των επενδύσεων σε ανανεώσιμες πηγές, ανακαινίσεις και ενεργειακή απόδοση και επιτάχυνση δημοπρασιών ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και διαδικασιών αδειοδότησης.
*Ανάπτυξη της ικανότητας αποθήκευσης ενέργειας, για να υποστηριχθεί το εξελισσόμενο μερίδιο των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, συμπεριλαμβανομένων των μπαταριών και του υδρογόνου.
*Η Ευρωπαϊκή Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας (ACER) να μελετήσει τα οφέλη και τα μειονεκτήματα του υφιστάμενου σχεδιασμού της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας και να προτείνει συστάσεις στην Επιτροπή, όπου χρειάζεται.
*Να εξεταστεί το ενδεχόμενο αναθεώρησης της ασφάλειας του κανονισμού εφοδιασμού για να διασφαλιστεί η καλύτερη χρήση και λειτουργία των αποθεμάτων αερίου στην Ευρώπη.
*Να διερευνηθούν τα πιθανά οφέλη των εθελοντικών κοινών προμηθειών από τα κράτη μέλη των αποθεμάτων φυσικού αερίου.
*Ενίσχυση του ρόλου των καταναλωτών στην αγορά ενέργειας, ώστε να μπορούν ευκολότερα να επιλέγουν και να αλλάζουν παρόχους και προμηθευτές, να παράγουν τη δική τους ηλεκτρική ενέργεια και να συμμετέχουν σε ενεργειακές κοινότητες.
Σύμφωνα με την Επιτροπή τα μέτρα που καθορίζονται στην εργαλειοθήκη θα βοηθήσουν στην έγκαιρη απάντηση στις τρέχουσες αυξήσεις των τιμών της ενέργειας, οι οποίες είναι συνέπεια μιας εξαιρετικής παγκόσμιας κατάστασης. Θα συμβάλουν επίσης σε μια προσιτή, δίκαιη και βιώσιμη ενεργειακή μετάβαση για την Ευρώπη και μεγαλύτερη ενεργειακή ανεξαρτησία.
Καταλήγοντας, η Επιτροπή τονίζει ότι οι επενδύσεις σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και η ενεργειακή απόδοση όχι μόνο θα μειώσουν την εξάρτηση από εισαγόμενα ορυκτά καύσιμα, αλλά θα παράσχουν και πιο προσιτές τιμές χονδρικής ενέργειας που είναι πιο ανθεκτικές στους παγκόσμιους περιορισμούς εφοδιασμού. Η μετάβαση στην καθαρή ενέργεια είναι η καλύτερη ασφάλιση έναντι των σοκ τιμών στο μέλλον και πρέπει να επιταχυνθεί, επίσης για χάρη του κλίματος.
Αρκετά κράτη μέλη έχουν ήδη ανακοινώσει εθνικά μέτρα για τον μετριασμό των αυξήσεων των τιμών, αλλά αρκετά εξ αυτών προσβλέπουν στην Επιτροπή για καθοδήγηση σχετικά με τα μέτρα που μπορούν να λάβουν.
Η αύξηση των τιμών στην ενέργεια θα συζητηθεί στη Σύνοδο Κορυφής στις 21 και 22 Οκτωβρίου.
Η πυρηνική ενέργεια
Στο μεταξύ, δέκα κράτη – μέλη της ΕΕ με επικεφαλής της Γαλλία, η οποία καλύπτει το 70% των αναγκών της από πυρηνικά εργοστάσια, αλλά και την Πολωνία, ζήτησαν από την Επιτροπή να αναγνωρίσει την πυρηνική ενέργεια ως πηγή ενέργειας χαμηλών εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα, η οποία θα πρέπει να αποτελέσει μέρος της πολυετούς μετάβασης της ΕΕ προς την κλιματική ουδετερότητα.
Άλλα κράτη μέλη όμως, όπως η Γερμανία, η Ισπανία και η Δανία αρνούνται κατηγορηματικά ένα τέτοιο ενδεχόμενο. Τα πυρηνικά εργοστάσια παράγουν πάνω από το 26% της ηλεκτρικής ενέργειας που καταναλώνεται στην Ευρωπαϊκή Ένωση, ενώ το φυσικό αέριο που εισάγεται κυρίως από τη Ρωσία και δευτερευόντως από την Νορβηγία, παρέχει το 25% περίπου της ηλεκτρικής ενέργειας που χρειάζεται η ΕΕ.
Οι συζητήσεις αναμένονται δύσκολες, καθώς τα 10 αυτά κράτη – μέλη (Γαλλία, Βουλγαρία, Κροατία, Τσεχία, Φινλανδία, Ουγγαρία, Πολωνία, Σλοβακία, Σλοβενία και Ρουμανία) μπορούν να εξασφαλίσουν την λεγόμενη μειοψηφία αρνησικυρίας στο Συμβούλιο της ΕΕ, μπλοκάροντας την υιοθέτηση κάποιας πρότασης.
