του Χρήστου Σταϊκούρα
Η Ευρώπη, σχετικά πρόσφατα, βρέθηκε αντιμέτωπη με μία πολυδιάστατη οικονομική, κοινωνική, θεσμική και πολιτική κρίση.
Κρίση που έπληξε, λιγότερο ή περισσότερο, όλα τα κράτη-μέλη της.
Με καθυστερήσεις, συμβιβασμούς και – σε ορισμένες περιπτώσεις – με υψηλό κοινωνικό κόστος, οι Ευρωπαϊκές ηγεσίες κατάφεραν να οδηγήσουν το ευρωπαϊκό οικοδόμημα στην έξοδο από την κρίση.
Είναι χαρακτηριστικό ότι η ευρωπαϊκή οικονομία, από το 2014 και μετά, σημειώνει μόνο θετικούς ρυθμούς οικονομικής μεγέθυνσης.
Είναι όμως γεγονός ότι εξακολουθούν να υφίστανται ανοιχτές και μεγάλες προκλήσεις, που την επηρεάζουν.
Προκλήσεις όπως είναι οι αυξημένες γεωπολιτικές εντάσεις, οι συνέπειες του Brexit, η ολοκλήρωση της αρχιτεκτονικής της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ο κίνδυνος παρατεταμένης αναιμικής ανάπτυξης και χαμηλού πληθωρισμού, ο ρόλος, η κατεύθυνση και ο συνδυασμός δημοσιονομικής και νομισματικής πολιτικής, η προσαρμογή σε μια νέα ψηφιακή εποχή, οι δημογραφικές αλλαγές και η κλιματική αλλαγή.
Η συλλογική απάντηση σε αυτές τις προκλήσεις πρέπει να είναι μια πιο ανθεκτική, ανταγωνιστική και αποτελεσματική Ευρώπη, με ενισχυμένη αλληλεγγύη, καλύτερο οικονομικό συντονισμό, κοινή επενδυτική κατεύθυνση, επαρκή εργαλεία και πόρους για την αντιμετώπιση ανισορροπιών, και συγκεκριμένους κανόνες μακροπρόθεσμης οικονομικής διακυβέρνησης.
Προς αυτή την κατεύθυνση, βασικές προϋποθέσεις αποτελούν:
1η. Η ενίσχυση του ρόλου της δημοσιονομικής πολιτικής στην ευρωπαϊκή αναπτυξιακή πορεία.
Δημοσιονομική πολιτική η οποία μπορεί και πρέπει να υποβοηθήσει την υφιστάμενη νομισματική πολιτική της ΕΚΤ, προκειμένου να επιτυγχάνονται τόσο δημοσιονομική πειθαρχία, όσο και υψηλοί και διατηρήσιμοι ρυθμοί οικονομικής μεγέθυνσης.
Αυτό καθίσταται ακόμη σημαντικότερο, δεδομένου του ότι η νομισματική πολιτική, αν και υπήρξε καθοριστική για την αντιμετώπιση της κρίσης, δύσκολα θα μπορούσε, από μόνη της, να αντιμετωπίσει της συνέπειες μιας νέας επιβράδυνσης στην οικονομική δραστηριότητα.
Η ανάγκη ταυτόχρονης επίτευξης αυτών των στόχων πρέπει να αποτυπωθεί και στην επικείμενη συζήτηση περί της πιθανής τροποποίησης των ευρωπαϊκών δημοσιονομικών κανόνων.
Οι κανόνες αυτοί πρέπει:
- να διασφαλίζουν τη δημοσιονομική βιωσιμότητα, χωρίς να συνεπάγονται την άσκηση προ-κυκλικών δημοσιονομικών πολιτικών, και
- να διευκολύνουν την κάλυψη των μεγάλων επενδυτικών αναγκών που η περιβαλλοντική μετάβαση απαιτεί.
2η. Η ολοκλήρωση της Οικονομικής και Νομισματικής Ένωσης.
Μια δυναμική, πλήρης και ανθεκτική Ένωση αποτελεί το καλύτερο μέσο για την ενίσχυση της χρηματοπιστωτικής σταθερότητας και την πραγματική σύγκλιση στην Ευρώπη, και, ως εκ τούτου, για την ενίσχυση του διεθνούς ρόλου του ευρώ.
Αντιθέτως, μια ελλιπής Οικονομική και Νομισματική Ένωση περιορίζει τις δυνατότητες χρηματοδότησης αναγκαίων επενδύσεων για την προώθηση μιας παραγωγικής, βιώσιμης και σταθερής οικονομίας, χωρίς αποκλεισμούς, και παρατείνει τις οικονομικές αποκλίσεις μεταξύ κρατών – μελών της.
Η προώθηση του Δημοσιονομικού Μέσου για τη Σύγκλιση και την Ανταγωνιστικότητα μπορεί να συμβάλει στη χρηματοδοτική στήριξη των κρατών-μελών της ευρωζώνης για την εφαρμογή μεταρρυθμίσεων και την ενίσχυση των επενδύσεων, κυρίως στις ενδογενείς πηγές ανάπτυξης, όπως είναι η παιδεία, η έρευνα και η καινοτομία.
Ως εκ τούτου, στηρίζουμε την ταχεία ολοκλήρωση των συζητήσεων επί των σχετικών Κανονισμών και τη λειτουργία του νέου μέσου με το ξεκίνημα της νέας προγραμματικής περιόδου.
Παρά την αδιαμφισβήτητη σημασία του, το δημοσιονομικό μέσο για τη σύγκλιση και την ανταγωνιστικότητα δεν έχει σχεδιαστεί για να αντιμετωπίσει τη μη ύπαρξη ενός μηχανισμού σταθεροποίησης στο επίπεδο της ζώνης του ευρώ.
Στο πλαίσιο αυτό, η πρόθεση που έχει εκφράσει η νέα Επιτροπή για την υποβολή πρότασης για ένα ευρωπαϊκό σύστημα ασφάλισης έναντι της ανεργίας κινείται, αναμφίβολα, προς τη σωστή κατεύθυνση.
3η. Η ολοκλήρωση της τραπεζικής ένωσης.
Υπολείπεται ο τρίτος πυλώνας της, εξαιρετικά σημαντικός, που είναι η δημιουργία και λειτουργία ενός Ευρωπαϊκού Φορέα Εγγύησης Καταθέσεων, πλήρους αμοιβαιοποίησης.
Δυστυχώς, αν και κατά τα τελευταία έτη έχει σημειωθεί σημαντική πρόοδος στη μείωση των τραπεζικών κινδύνων, αυτή δεν έχει συνοδευτεί από ανάλογη πρόοδο στον επιμερισμό του ρίσκου.
Είναι επομένως απαραίτητη η συνέχιση των συζητήσεων, τόσο σε τεχνικό όσο και σε πολιτικό επίπεδο, με στόχο τη συμφωνία σε ένα σαφές χρονοδιάγραμμα για την υλοποίηση αυτής της κρίσιμης μεταρρύθμισης.
Εξίσου σημαντική είναι και η κατά το δυνατόν ταχύτερη ενεργοποίηση του κοινού μηχανισμού ασφαλείας (common backstop) για το Ενιαίο Ταμείο Εξυγίανσης (Single Resolution Fund).
Η συμφωνία που έχει επιτευχθεί επί αυτού του μηχανισμού αποτελεί τεράστια πρόοδο και η ταχύτερη εφαρμογή της θα συμβάλλει, καθοριστικά, στην ενίσχυση της σταθερότητας του χρηματοπιστωτικού συστήματος.
4η. Η προώθηση μιας ολοκληρωμένης ένωσης κεφαλαιαγορών, με στόχο την ενίσχυση της ρευστότητας και την εισαγωγή ενός ασφαλούς Ευρωπαϊκού Χαρτοφυλακίου.
Η ολοκλήρωση της ένωσης κεφαλαιαγορών θα αυξήσει σημαντικά τις διαθέσιμες πηγές χρηματοδότησης για τις ευρωπαϊκές επιχειρήσεις, θα περιορίσει την σχεδόν πλήρη εξάρτησή τους από το τραπεζικό σύστημα και θα τονώσει τη διεθνή ανταγωνιστικότητά τους.
Η ταχεία εφαρμογή των συμπερασμάτων, που πρόσφατα υιοθέτησε το Συμβούλιο, αποτελεί ουσιαστική προϋπόθεση για την επιτυχία του εγχειρήματος.
Ταυτόχρονα όμως, απαιτείται μεγαλύτερη φιλοδοξία προς την κατεύθυνση της εισαγωγής ενός ασφαλούς Ευρωπαϊκού Χαρτοφυλακίου, η οποία θα αυξήσει σημαντικά τη ρευστότητα στις ευρωπαϊκές κεφαλαιαγορές.
5η. Η καταπολέμηση της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες, με σωστά σχεδιασμένες αρμοδιότητες και καλύτερο συντονισμό.
Η πρόσφατη πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την ίδρυση ενός εποπτικού οργάνου που θα λειτουργεί σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης κινείται προς τη σωστή κατεύθυνση.
6η. Η προσαρμογή του ευρωπαϊκού οικονομικού υποδείγματος στις απαιτήσεις της ψηφιακής εποχής.
Με την ανάπτυξη νέων τεχνολογιών και βιώσιμων λύσεων που μπορούν να φέρουν την Ευρώπη στην πρώτη γραμμή της μελλοντικής οικονομικής ανάπτυξης, και να την καταστήσουν παγκόσμιο ηγέτη σε ένα ολοένα και περισσότερο ψηφιοποιημένο κόσμο.
7η. Η μετάβαση σε μια φιλική προς το περιβάλλον και κλιματικά ουδέτερη ήπειρο, διασφαλίζοντας παράλληλα ότι όλοι θα μπορούν να επωφελούνται από τις ευκαιρίες που θα προκύψουν, καθώς και ότι θα υπάρξει μέριμνα για τις περιφέρειες που θα πληγούν από τη μετάβαση.
Η χώρα μας υποστηρίζει το πνεύμα της Πράσινης Συμφωνίας.
Πράσινη Συμφωνία που συνιστά τη νέα στρατηγική της Ευρώπης για την ανάπτυξη, θέτοντας, στο επίκεντρό της, τη βιωσιμότητα και την ευημερία.
Συμφωνία πάνω σε 8 άξονες:
- Φιλόδοξη αναθεώρηση των στόχων για μια κλιματικά ουδέτερη Ευρώπη μέχρι το 2050.
- Προσφορά καθαρής, οικονομικής και ασφαλούς ενέργειας, βελτίωση των υποδομών, αντιμετώπιση της ενεργειακής φτώχειας.
- Κατεύθυνση της βιομηχανίας προς μια «πράσινη», καθαρή και κυκλική οικονομία.
- Έμφαση στους τομείς της οικοδόμησης και ανακαίνισης, οι οποίοι θα εξυπηρετούν τους στόχους για ενεργειακή αποδοτικότητα, κυκλική οικονομία και ψηφιακή μετάβαση.
- Βιώσιμη κινητικότητα με επιτάχυνση της στροφής των μεταφορών σε βιώσιμες και έξυπνες τεχνολογίες.
- Στρατηγική για διασφάλιση της διάθεσης υγιεινών, θρεπτικών, υψηλής ποιότητας και φιλικών προς το περιβάλλον τροφίμων.
- Διατήρηση και αποκατάσταση των οικοσυστημάτων και της βιοποικιλότητας.
- Ένα μη τοξικό περιβάλλον με μηδενική ρύπανση του νερού, του αέρα και του εδάφους.
Η Κυβέρνηση έχει θέσει τη διαχείριση της κλιματικής αλλαγής ως μία από τις προτεραιότητές της.
Έχει δεσμευτεί για την πλήρη απεξάρτηση από τον λιγνίτη ως το 2028, και τη σταδιακή μετάβαση προς το φυσικό αέριο και τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας.
Σ’ αυτό το πλαίσιο, η χώρα συμμετέχει πλέον ως μέλος στη Συμμαχία Υπουργών Οικονομικών για την ανάληψη κλιματικών δράσεων.
Και συζητάμε, με τον ΟΟΣΑ και τα κράτη-μέλη της ευρωζώνης, τρόπους καταγραφής αυτής της μετάβασης στην πράσινη οικονομία, στον κρατικό προϋπολογισμό.
Έχει έρθει η ώρα η Ευρώπη να κυριαρχήσει στο παγκόσμιο στερέωμα.
Για να γίνει όμως αυτό, πρέπει να προχωρήσουμε ενωμένοι, με ταχύτητα και καλύτερο συντονισμό.
Η Ελλάδα, ως μέλος του πυρήνα της ενωμένης Ευρώπης, μπορεί να συμβάλει, ενεργά και δυναμικά, προς αυτή την κατεύθυνση.
Και σήμερα η Ελλάδα είναι παρούσα.
Με δυνατή φωνή και δημιουργική συμμετοχή…
{Το κείμενο αποτελεί μέρος Ομιλίας του Υπουργού Οικονομικών στην ημερίδα ΙΟΒΕ και Konrad-Adenauer-Stiftung με θέμα «Trends in the European Economy and the prospects for Greece»}
