Του Γρηγόρη Σαμπάνη*
Στον Τουρισμό Υγείας όλοι συμφωνούν ότι η Ελλάδα μπορεί να κάνει θαύματα. Η χώρα διαθέτει άριστες υποδομές Υγείας και αξιόλογο επιστημονικό δυναμικό, ενώ έχει αποδείξει ότι είναι ένας από τους πλέον ελκυστικούς προορισμούς στον παγκόσμιο τουρισμό. Δυστυχώς, όμως, εδώ και χρόνια, το σκάφος του Τουρισμού Υγείας πλέει ακυβέρνητο, ενώ ακόμη και σήμερα δεν έχει θεραπευθεί ένα παράδοξο πρόβλημα: νόμος υπάρχει για την αποτελεσματική οργάνωση του τομέα αλλά παραμένει ανεφάρμοστος, ενώ στις παρυφές του θεσμικού πλαισίου αυτοσχεδιάζουν ιδιοτελώς ιδιωτικά συμφέροντα, που θέλουν να υποκαταστήσουν την Πολιτεία στο θεσμικό της ρόλο.
Το κόστος των χαμένων ευκαιριών στον Τουρισμό Υγείας είναι δύσκολο να υπολογισθεί, αλλά είναι μεγάλο. Η γειτονική Τουρκία, που εφαρμόζει με συνέπεια μια στρατηγική ανάπτυξης του Τουρισμού Υγείας είχε το 2019 περισσότερους από 550.000 επισκέπτες με τα έσοδα να ανέρχονται σε 2 δισ. δολ., ενώ έχει τεθεί στόχος αύξησης στα 20 δισ. δολ. το 2023. Στην Ελλάδα λείπουν οι φιλόδοξοι στόχοι και ο μακροπρόθεσμος σχεδιασμός, ενώ είναι αμφίβολη η αξία πρωτοβουλιών, όπως αυτή του υπουργείου Εξωτερικών για τη διευκόλυνση της έκδοσης βίζας, όταν ο Τουρισμός Υγείας λειτουργεί σε θεσμικό κενό και δεν υπάρχει καν ένα μητρώο για την αξιόπιστη καταγραφή όσων παρέχουν υπηρεσίες.
Στις δημοκρατίες υπάρχει ένα απλός κανόνας: υπάρχουν νόμοι και εφαρμόζονται. Αν ένας νόμος κρίνεται μη λειτουργικός, ή αναποτελεσματικός, αλλάζει και εφαρμόζεται ένας νέος νόμος. Αλλά αποτελεί θεσμικό παράδοξο να διατηρείται αναλλοίωτος ένας νόμος για χρόνια, κάτι που σημαίνει ότι, κατά τεκμήριο, είναι επαρκής, ενώ ταυτόχρονα μένει ανεφάρμοστος, για λόγους που ουδείς ως τώρα έχει μπει στον κόπο να εξηγήσει.
Συχνά στη χώρα μας νόμοι εφαρμόζονται πλημμελώς. Όμως, ίσως μόνο στον τομέα του Τουρισμού Υγείας έχουμε ένα παράδειγμα, όπου ένας νόμος έχει μείνει να κοσμεί κάποιο φύλλο της Εφημερίδας της Κυβερνήσεως, χωρίς να εφαρμοσθεί ούτε κατ’ ελάχιστο από το 2018 (!), επί των ημερών δύο διαδοχικών κυβερνήσεων αντίθετης πολιτικής και ιδεολογικής κατεύθυνσης.
Όσοι παρακολουθούν στενά τον χώρο του Τουρισμού Υγείας γνωρίζουν ότι η θέσπιση ενός αποτελεσματικού θεσμικού πλαισίου για να λειτουργήσει με κανόνες απαίτησε μακρά και δύσκολη προσπάθεια. Με την ΚΥΑ 27217 του 2013, για την οποία είχαν μεριμνήσει ως συναρμόδιοι υπουργοί ο Άδωνις Γεωργιάδης και η Όλγα Κεφαλογιάννη, έγινε μια πρώτη προσπάθεια θεσμικής παρέμβασης, που όμως έμεινε ανεφάρμοστη. Πέρασε μια πενταετία, μέχρι να ψηφισθεί, ύστερα από αρκετές συζητήσεις με όλους τους ενδιαφερόμενους για τον κλάδο, ο νόμος 4582/2018. Στη διάρκεια αυτής της μεγάλης χρονικής περιόδου, τα συγκριτικά πλεονεκτήματα της Ελλάδας στον Τουρισμό Υγείας έμειναν ουσιαστικά αναξιοποίητα, με σοβαρές απώλειες για την εθνική οικονομία.
Με τον νόμο του 2018, υπήρξε η προσδοκία, που δυστυχώς έχει διαψευσθεί, ότι η κατάσταση θα άλλαζε και ο Τουρισμός Υγείας θα άρχιζε να αναπτύσσεται σε θεσμικά σταθερά θεμέλια. Με τον νόμο 4582/2018, ο οποίος παραμένει και σήμερα σε ισχύ στην αρχική του μορφή, δόθηκαν σαφείς ορισμοί, με βάση τα διεθνώς αποδεκτά πρότυπα, του Τουρισμού Υγείας και των επιμέρους κατηγοριών του: ιατρικός τουρισμός, ιατρικός – θερμαλιστικός τουρισμός, τουρισμός ευεξίας. Με βάση αυτούς τους ορισμούς, ο νόμος προβλέπει με σαφήνεια τον τρόπο για να συσταθεί στον Εθνικό Οργανισμό Παροχής Υπηρεσιών Υγείας (ΕΟΠΥΥ) το Ηλεκτρονικό Μητρώο Τουρισμού Υγείας. Δηλαδή, δίνεται σε ένα δημόσιο φορέα κατ’ εξοχήν κατάλληλο για αυτό τον σκοπό ο κεντρικός ρόλος στην ανάπτυξη του Τουρισμού Υγείας. Επίσης, ο νόμος προνοεί για τη σύσταση Εθνικού Συμβουλίου Προώθησης του Τουρισμού Υγείας, ώστε να υπάρχει ένα σημείο αναφοράς για τη χάραξη μακροπρόθεσμης στρατηγικής με συνεργασία δημόσιου και ιδιωτικού τομέα.
Η προηγούμενη πολιτική ηγεσία του υπουργείου Τουρισμού, υπό τον Χάρη Θεοχάρη, τον οποία αντικατέστησε πρόσφατα ο Βασίλης Κικίλιας, δεν κατάφερε να δώσει ένα σαφές στίγμα των προθέσεών της για τον Τουρισμό Υγείας. Αρχικά έκανε λόγο για αλλαγές στο θεσμικό πλαίσιο, χωρίς να έχει αποσαφηνίσει ποιες ήταν οι πολιτικές της θέσεις και ποια κατεύθυνση ήθελε να δώσει σε αυτές τις αλλαγές, οι οποίες τέθηκαν υπό συζήτηση σε ένα νεοπαγές συμβούλιο, το οποίο στελεχώθηκε με πρόσωπα που μπορεί να είχαν άριστα βιογραφικά και επιστημονικές γνώσεις, αλλά όχι και γνώση των ειδικών θεμάτων του Τουρισμού Υγείας.
Κάπως έτσι, χάθηκαν άλλα δύο χρόνια για τον Τουρισμό Υγείας, καθώς ο νόμος 4582/2018 έμεινε ανεφάρμοστος. Σε αυτά τα θεσμικά… θολά νερά, επιχείρησε να κινηθεί ένας ιδιωτικός σύνδεσμος επιχειρήσεων και επαγγελματιών, ο οποίος διεκδικεί αυθαίρετα ρόλο δημόσιου θεσμικού φορέα και επιχειρεί να υφαρπάξει αρμοδιότητες και καθήκοντα ενός δημόσιου φορέα, του ΕΟΠΥΥ, τον οποίο ευθέως υπονομεύει.
Στον νέο υπουργό Τουρισμού, Βασίλη Κικίλια, από κοινού με τον νέο υπουργό Υγείας, Θάνο Πλεύρη, πέφτει πλέον το θεσμικό βάρος να ξεκαθαρίσουν την κατάσταση στον Τουρισμό Υγείας. Αν κρίνουν ότι ο νόμος 4582/2018 πρέπει να αλλάξει, οφείλουν άμεσα να καταθέσουν σε δημόσια διαβούλευση τις ιδέες τους, να ανοίξουν τη συζήτηση με όλους τους ενδιαφερόμενους για τον κλάδο και να καταλήξουν σε ένα νέο νόμο, ο οποίος, αυτή την φορά, θα εφαρμοσθεί. Αν συμφωνούν ότι ο ισχύων νόμος είναι επαρκής, δεν υπάρχει λόγος να χάνεται άλλος χρόνος: ας τον εφαρμόσουν!
Σε κάθε περίπτωση, η Πολιτεία πρέπει να λάβει μια απόφαση για την κατεύθυνση που θα πάρει το ρυθμιστικό πλαίσιο. Ορθώς, κατά την άποψη πολλών ασχολούμενων με το θέμα και, ίσως, κατά την κοινή λογική, ο νόμος 4582/2018 έθεσε στο κέντρο του μηχανισμού θεσμικής ρύθμισης τον ΕΟΠΥΥ, ώστε να διασφαλισθεί ότι ένας δημόσιος φορέας, που έχει πρωταγωνιστικό ρόλο στη δημόσια υγεία και εκπροσωπεί τη χώρα διεθνώς με βάση την ευρωπαϊκή νομοθεσία θα έχει την ευθύνη για τη δημιουργία του μητρώου των παρόχων, που είναι ο ακρογωνιαίος λίθος στην οργάνωση του Τουρισμού Υγείας.
Ιδιωτικά συμφέροντα θα προτιμούσαν να «ιδιωτικοποιηθεί» αυτή η κρίσιμη λειτουργία, αλλά κάτι τέτοιο είναι αμφίβολο πόσο λειτουργικό και αποτελεσματικό θα ήταν, ενώ, παράλληλα, θα δημιουργούνταν εύλογες αμφιβολίες για τη λειτουργία ενός μητρώου από τους ίδιους τους ιδιωτικούς φορείς που κατατάσσονται σε αυτό το μητρώο, σε λογική «Γιάννης κερνάει, Γιάννης πίνει».
Για όλα αυτά τα σοβαρά θέματα, η Πολιτεία πρέπει, επιτέλους, να λάβει οριστικές αποφάσεις και να τις εφαρμόσει. Αν θέλουμε να αποκομίσει η χώρα τα οφέλη που μπορεί να προσφέρει η ανάπτυξη του Τουρισμού Υγείας, η θεσμική αβεβαιότητα πρέπει να τελειώσει το συντομότερο.
*Οικονομολόγος, πρώην μέλος Διοικητικού Συμβουλίου ΕΟΠΥΥ
