του Δημήτρη Τζάνα

Που βρισκόμαστε σήμερα

Κέρδη κατά 3,12% κατέγραψε ο Γενικός Δείκτης του Χ.Α. κατά το 2022 (μέχρι τις 23/12) διαφοροποιημένος  από τις αρνητικές επιδόσεις που καταγράφηκαν στις μεγάλες αγορές του πλανήτη (στο -7,5% ο Eurostoxx 50, στο -16,2% ο S&P 500, στο -21% ο δείκτης MSCI αναδυομένων αγορών),  στα ομόλογα και  στα ακίνητα εν μέσω των δυσμενών συνθηκών που διαμορφώθηκαν όταν ξεκίνησε ο πόλεμος στην Ουκρανία, ενώ το τελευταίο διάστημα συντελέστηκε πανωλεθρία στα κρυπτονομίσματα.

Οι ειδικές συνθήκες ανεπαρκούς προσφοράς που προκλήθηκαν από τον πόλεμο συνέβαλαν στην άνοδο των τιμών των εμπορευμάτων, ιδιαίτερα του φυσικού αερίου, του πετρελαίου και των τροφίμων.

Με το δείκτη μετοχών υψηλής κεφαλαιοποίηση FTSE 25 να καταγράφει κέρδη κατά 3,78%, το δείκτη μετοχών μεσαίας κεφαλαιοποίηση FTSE 40 να υποχωρεί κατά -5,80% και τον τραπεζικό δείκτη να αυξάνεται κατά 10,14%, ενώ υπεραπόδοση κατέγραψε  ο δείκτης εταιρειών πετρελαίου και αερίου (+44,36%).

Η ανοδική κίνηση του Γ.Δ. δεν αποτυπώθηκε  στο μεγαλύτερο αριθμό εταιρειών καθώς μέχρι τις 16 Δεκεμβρίου, 98 μετοχές κατέγραφαν απώλειες έναντι 53 μετοχών που σημείωναν άνοδο και 9 μετοχών που ήταν αμετάβλητες.

Παράλληλα, τα συναλλακτικά δεδομένα δεν διαφοροποιήθηκαν ουσιωδώς καθώς μέχρι το τέλος Νοεμβρίου η μέση ημερήσια αξία των συναλλαγών ήταν €75,4 εκ. το 2022 έναντι €73,4 εκ. το 2021 (+2,7%).

Παράλληλα, ο αριθμός των ενεργών μερίδων διαμορφώθηκε στις 19.290 στο τέλος Νοεμβρίου χωρίς να σημειώσει σημαντικές αυξομειώσεις στη διάρκεια της χρονιάς καθώς δεν υπήρξε κάποια μεγάλη ΑΜΚ για να δραστηριοποιηθούν πολλοί επενδυτές όπως είχε συμβεί το 2021 (ΔΕΗ, Alpha Bank και Πειραιώς).

Ο χαμηλός βαθμός συμμετοχής ιδιωτών επενδυτών οδήγησε πιθανότατα σε  υψηλότερο βαθμό συγκέντρωσης συναλλαγών και κατοχής μεγάλων χαρτοφυλακίων.

• Εκτιμάται ότι λιγότερα από 1.000 πρόσωπα (θεσμικοί επενδυτές εσωτερικού και εξωτερικού ή μεγαλομέτοχοι) κατέχουν τίτλους με αξία πάνω από  €3 εκ.

Ταυτόχρονα, συντηρείται ο υψηλός βαθμός συμμετοχής των αλλοδαπών επενδυτών  στο ελληνικό χρηματιστήριο καθώς η συμμετοχή τους στις συναλλαγές στους τίτλους υψηλής κεφαλαιοποίησης ήταν 63,43% το Νοέμβριο.

• Το 2022 αντλήθηκαν από εισηγμένες εταιρείες συνολικά 1.094 εκ. ευρώ μέσω του χρηματιστηρίου.

Από αυτά, €302,5εκ. προήλθαν από 8 αυξήσεις μετοχικού κεφαλαίου με μετρητά (σε εξέλιξη εκείνη της Lavipharm), €114,2 εκ από νέες εισαγωγές (την Dimand και την Μπλε Κέρδος ΑΕΕΑΠ), €534,1 εκ. από 5 νέες ομολογιακές εκδόσεις και €143,2 εκ. από stock options και επανεπένδυση μερίσματος του ΟΠΑΠ.

Ταυτόχρονα, 4 υγιείς εταιρείες (Byte, Ευρωπαϊκή Πίστη, Νίκας και Καραμολέγκος) διεγράφησαν από το Χ.Α. μειώνοντας κατά 2 ακόμη τη λίστα των υπό διαπραγμάτευση εταιρειών.

Έτσι, στην κύρια αγορά διαπραγματεύονται πλέον 122 εταιρείες και στην Εναλλακτική 11 ενώ 18 εταιρείες είναι σε καθεστώς επιτήρησης. Ο αριθμός των εταιρειών στο Χ.Α. ήταν 251 το 1998 και 350 το 2005 όταν είχε καταγραφεί ο μέγιστος αριθμός εισηγμένων.

Στο τέλος του 2022, το ΑΕΠ θα διαμορφωθεί πάνω από τα €200 δις. (στα €210,2 δις εκτιμά ο προϋπολογισμός του 2023) με την αύξηση να ξεπερνά το 5%.

• Με την κεφαλαιοποίηση του Χ.Α.  να φτάνει μόλις τα €64,5 δις. στις 16/12, η σχέση της ως προς το ΑΕΠ διαμορφώνεται στο 30,7% υποχωρώντας από το περσινό 36,8 %, όταν ο  ευρωπαϊκός μέσος όρος είναι υπερδιπλάσιος!

Λαμβάνοντας επίσης υπόψη τη συναλλακτική στασιμότητα που σε πολλές συνεδριάσεις διαμορφώνεται σε απαξιωτικά επίπεδα και τη διαμόρφωση του 75-80% των συναλλαγών από δέκα το πολύ δεικτοβαρείς τίτλους, γίνεται εύκολα αντιληπτό το υπαρξιακό πλέον πρόβλημα για τη ρηχή ελληνική χρηματιστηριακή αγορά που συνυφαίνεται με τις διαχρονικά ανέγγιχτες παθογένειές της: τη χαμηλή συμμετοχή ιδιωτών επενδυτών, το μικρό αριθμό σοβαρών επενδυτικών επιλογών, την ανυπαρξία ισχυρών εγχώριων επενδυτικών φορέων και τους συντηρούμενους θύλακες χαμηλού βαθμού αξιοπιστίας.

Αν και δεν είναι λίγοι  εκείνοι που θεωρούν ότι τα αυξανόμενα επιτόκια θα οδηγήσουν τις επιχειρήσεις να εξετάσουν την αναζήτηση χρηματοδοτικών πόρων για τις ανάγκες τους και μέσω του χρηματιστηρίου, είναι φανερό ότι μόνο η εφαρμογή ενός ολοκληρωμένου μεσοπρόθεσμου σχεδίου για την αντιμετώπιση όλων των παθογενειών μπορεί να αλλάξει τα σημερινά δεδομένα !

1. Οι εξελίξεις του 2022.

Η χρονιά ξεκίνησε με θετική διάθεση καταγράφοντας αξιοσημείωτο January effect με οδηγό τις τράπεζες, την επιτυχή έκδοση 3ετούς τίτλου  από το Ελληνικό Δημόσιο με 1,84% και την αναγγελία προσύμφωνου εξαγοράς της Viva Wallet από τη J.P. Morgan, με  την  καταγραφή της υψηλής επίδοσης του έτους του Γ.Δ. στις 971,09 μονάδες  στις 11 Φεβρουαρίου.

Αμέσως μετά ωστόσο όλα άλλαξαν: με την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία άρχισαν οι αναταράξεις στις αγορές με το ελληνικό χρηματιστήριο να καταγράφει το Μάρτιο νηοπομπή πτωτικών συνεδριάσεων.

Οι τιμές του φυσικού αερίου και του πετρελαίου αναρριχώνται, το εμπόριο σιτηρών παρεμποδίζεται, ενώ ο Πούτιν εκδίδει διάταγμα για τη διενέργεια των συναλλαγών του φυσικού αερίου σε ρούβλια. Στο  τέλος Μαρτίου ο Γ.Δ. του Χ.Α. υποχωρεί στις 879,45 μονάδες.

Όμως, τον Απρίλιο και ενόσω η Ουκρανική κρίση είναι σε εξέλιξη και στη Σαγκάη εφαρμόζονται αυστηρά περιοριστικά μέτρα για τον κορωνοϊό, το ελληνικό χρηματιστήριο αυτονομείται καθώς η S&P αναβαθμίζει την ελληνική οικονομία σε ΒΒ+ και εκδίδεται 7ετής τίτλος με 2,40%, αν και  την ίδια ώρα ο πληθωρισμός του Μαρτίου φτάνει το 8,9%. Στο τέλος του μήνα ο Γ.Δ. αναρριχάται στις 922,43 μονάδες.

Το Μάιο, το σκηνικό αλλάζει καθώς ο πληθωρισμός του Απριλίου φτάνει το 10,2% και όλοι κατανοούν ότι δεν είναι πρόσκαιρος. Εθνική και Μυτιληναίος εισέρχονται στο δείκτη MSCI Standard Greece, η Motor Oil αναγγέλλει deal με την Ελλάκτωρ αλλά ο Γ.Δ. υποχωρεί στο τέλος του μήνα στις 890,70 μονάδες.

Τον Ιούνιο η Federal ξεκινάει τις μεγάλες επιτοκιακές αυξήσεις αναγνωρίζοντας ότι ο πληθωρισμός επιμένει και αναγγέλλει το ξεκίνημα της προσπάθειας για την τιθάσευσή του.

Ο ελληνικός πληθωρισμός του Μαΐου φτάνει το 11,3% και οι οικονομολόγοι μιλούν για την απειλή της αναβίωσης συνθηκών στασιμοπληθωρισμού.

Το κλείσιμο του Γ.Δ. διαμορφώνεται χαμηλότερα, στις 810,42 μονάδες.

Τον Ιούλιο, το σκηνικό χειροτερεύει με την δολιοφθορά στο Nord Stream 1 να οδηγεί σε αύξηση της τιμής του φυσικού αερίου και τον πληθωρισμό Ιουνίου στις ΗΠΑ να φτάνει το 9,1%. Η Federal συνεχίζει τις αυξήσεις επιτοκίων κατά 75 μ.β. και η ΕΚΤ ξεκινά τις δικές της,  ενώ τον Αύγουστο η ρητορική Πάουελ προσλαμβάνει δραματικό χαρακτήρα βυθίζοντας τις αγορές. Στην Ελλάδα, οι εξαιρετικές εξαμηνιαίες επιδόσεις των τραπεζών συγκρατούν το Γ.Δ στις 856,36 μονάδες στο τέλος Αυγούστου.

Το Σεπτέμβριο η ενεργειακή κρίση οξύνεται με το Nord Stream 1 να διακόπτει τη λειτουργία του.

Οι Κεντρικές Τράπεζες συνεχίζουν τις μεγάλες  αυξήσεις. Παρά την αύξηση του ελληνικού ΑΕΠ στο +7,7% το ελληνικό χρηματιστήριο συγχρονίζεται με την πτώση των διεθνών αγορών και  στις 29/9 ο Γ.Δ. καταγράφει τη χαμηλή επίδοση έτους στις 788,46 μονάδες,  κλείνοντας στο τέλος του μήνα στις 792,90 μονάδες.

Στο τελευταίο τρίμηνο του έτους ενώ η Ουκρανική κρίση είναι σε εξέλιξη και οι Κεντρικές Τράπεζες συνεχίζουν την πολιτική αύξησης των επιτοκίων τους, η υποχώρηση της τιμής του φυσικού αερίου ανακουφίζει τις οικονομίες και βοηθάει τις αγορές.

Στο τέλος Οκτωβρίου ο Γ.Δ. κλείνει στις 874,27 μονάδες καταγράφοντας τη μεγαλύτερη μηνιαία αύξηση (+10,26%), ενώ στο τέλος Νοεμβρίου επανέρχεται πάνω από τις 900 μονάδες και στο τέλος του μήνα κλείνει στις 912,33 μονάδες.

Στις ΗΠΑ ο πληθωρισμός αποκλιμακώνεται (στο +7,7% τον Νοέμβριο), με το ανταλλακτήριο κρυπτονομισμάτων  FTX να καταρρέει προκαλώντας πανωλεθρία στον κλάδο.

Στην Ελλάδα, η ΤΕΡΝΑ Ενεργειακή γίνεται η 9^η μετοχή του  MSCI Standard Greece και οι επενδυτικοί οίκοι (Morgan Stanley, J.P.Morgan, Wood, Bofa κ.α.) αναβαθμίζουν με τις εκθέσεις τους  τις ελληνικές τράπεζες και ανακοινώνουν υψηλές τιμές στόχους. Το Δεκέμβριο ωστόσο, ο Πάουελ προσπερνά την υποχώρηση του πληθωρισμού των ΗΠΑ (στο +7,1% το Νοέμβριο) και ανακοινώνει ότι οι επιτοκιακές αυξήσεις θα συνεχιστούν ως το 2024 παγώνοντας τις αγορές που προσέβλεπαν σε διαφορετικό φινάλε στο κλείσιμο του έτους.

2. Οι προοπτικές για το 2023.

Διεθνές περιβάλλον: η  αβεβαιότητα συνεχίζεται!

Το σκηνικό χαμηλής ορατότητας και υψηλών αβεβαιοτήτων αναμένεται να παραμείνει κυρίαρχο  στις αγορές του πλανήτη στους πρώτους τουλάχιστον μήνες του 2023 με δεδομένο ότι:

• H Ουκρανική κρίση συνεχίζεται και δεν διαφαίνεται ότι στο εγγύς μέλλον ο πόλεμος θα λήξει και οι αντιμαχόμενες πλευρές θα οδηγηθούν στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων για την εξεύρεση βιώσιμης συμφωνίας.
• Το ενεργειακό πρόβλημα διατηρείται και δεν είναι δυνατό να υπάρξει μια πειστική εκτίμηση για σύντομη εξομάλυνση των τιμών του φυσικού αερίου και του πετρελαίου. Μάλιστα, η Goldman Sachs θεωρεί ότι η θεσμοθέτηση πλαφόν στην τιμή του φυσικού αερίου είναι πιθανό να οδηγήσει σε μείωση της προσφοράς του παρεμποδίζοντας την επιτυχή πλήρωση των αποθηκών της Ευρώπης το καλοκαίρι.
• Ο πληθωρισμός που ήδη καταγράφει  αποκλιμάκωση, συντηρείται σε υψηλά επίπεδα αναγκάζοντας τις Κεντρικές Τράπεζες να δηλώνουν αποφασισμένες να συνεχίσουν τις επιτοκιακές αυξήσεις για να τον τιθασεύσουν, προκαλώντας αναταράξεις στις αγορές των ομολόγων αλλά και των μετοχών.
• Η πανδημία δεν έχει ακόμη ξεπεραστεί, ιδιαίτερα στην Κίνα, με τα περιοριστικά μέτρα να οδηγούν σε μειωμένο ρυθμό μεγέθυνσης για το 2022 (κάτω από 3%) και πρόβλεψη για ποσοστό μικρότερο του 5% για το 2023 στη 2^η μεγαλύτερη οικονομία του πλανήτη.
• Οι γεωπολιτικές εντάσεις στον Ειρηνικό και στη Μεσόγειο (Ελληνοτουρκικές διαφορές) συνεχίζονται,  με την Ιαπωνία μάλιστα να ετοιμάζεται να αποκτήσει πάλι επιθετικό οπλισμό διαβλέποντας την κινεζική απειλή.

Σαν αποτέλεσμα, η  διατήρηση ήπιων ρυθμών μεγέθυνσης στην παγκόσμια οικονομία για το 2023 είναι ένα σενάριο που ελπίζουμε να υλοποιηθεί, στο βαθμό που  η ένταση των προαναφερόμενων επιβαρυντικών παραγόντων εξασθενήσει. Επομένως, η απειλή της ύφεσης   δεν έχει ξεπεραστεί για αρκετές χώρες με τη Γερμανία και την Ιταλία από την Ευρώπη να συμπεριλαμβάνονται σε αυτές. Με τις κυβερνήσεις ωστόσο να είναι σε επαγρύπνηση για να ενεργήσουν  κατάλληλα ώστε να αποτραπεί η οικονομική επιβράδυνση. Ενόψει των παραπάνω  οι εκτιμήσεις των αναλυτών για τους δείκτες είναι ιδιαίτερα συγκρατημένες και οι διαχειριστές διατηρούν υψηλό βαθμό αποστροφής σε σχέση με την ανάληψη επενδυτικών πρωτοβουλιών, με τις κινήσεις τους να είναι αμυντικού χαρακτήρα και τη διατήρηση υψηλών ρευστών διαθεσίμων να προκρίνεται στη στρατηγική τους.

Ελληνικό χρηματιστήριo:  το σκηνικό είναι διαφορετικό !

Αν και οι δείκτες  του Χ.Α. συγχρονίστηκαν με τους ευρωπαϊκούς από την έναρξη της ουκρανικής κρίσης μέχρι το τέλος του 9μηνου του 2022, η εικόνα αντιστράφηκε στο τελευταίο 3μηνο καταγράφοντας ανοδικές επιδόσεις.

Σαν αποτέλεσμα, ο Γ.Δ. καταγράφει μικρά ετήσια κέρδη, ενώ οι τράπεζες που διαμόρφωσαν τους δείκτες των ΜΕΔ στο σύνολο των δανείων σε μονοψήφια επίπεδα κατέγραψαν μεγαλύτερα κέρδη.

Παράλληλα, το ΑΕΠ εκτιμάται ότι θα καταγράψει το 2022 επίδοση πάνω από 5% υποβοηθούμενο από τις επενδύσεις, τις αυξημένες εξαγωγές και τις υψηλές ταξιδιωτικές εισπράξεις, με  το αυξημένο ενεργειακό κόστος να μην επιτρέπει επανάληψη του ρυθμού μεγέθυνσης του 2021 (+8,3%). Αξιοσημείωτα θα είναι και τα κέρδη των εισηγμένων για το 2022 καθώς ήδη στο 9μηνο 120 μη τραπεζικές μετοχές κατέγραψαν αυξημένα καθαρά κέρδη κατά 67,3 % και επιπλέον σημαντικές χρηματικές διανομές.

Αν και η  ελληνική οικονομία βιώνει επιβαρυντικά το δυσμενές εξωτερικό περιβάλλον που δεν αναμένεται να βελτιωθεί στο εγγύς μέλλον, είναι πιθανό να συνεχίσει να καταγράφει θετική επίδοση στο ΑΕΠ για 3ο συνεχόμενο έτος, εκτίμηση στην οποία συνομολογούν όλοι οι διεθνείς επενδυτικοί οίκοι  με διαφορετικό  βαθμό αισιοδοξίας (στο +1,8% η πρόβλεψη του  προϋπολογισμού).

Θα είναι το αποτέλεσμα:

• Της αύξησης των επενδύσεων λόγω των αυξημένων ροών ευρωπαϊκών κονδυλίων (Ταμείο Ανάκαμψης και ΕΣΠΑ κυρίως).
• Της εξωστρέφειας των επιχειρήσεων που καταγράφουν εξαιρετικές επιδόσεις, με οδηγό τα προϊόντα των εταιρειών των διυλιστηρίων που συμμετέχουν στο 1/3 σχεδόν της αξίας των εξαγωγών, τα προϊόντα των  εταιρειών αλουμινίου, τα προϊόντα των φαρμακευτικών εταιρειών και τα προϊόντα των εταιρειών τροφίμων.
• Μιας ακόμη καλής χρονιάς για τον τουρισμό σε συνέχεια εκείνης του 2022, με τις ταξιδιωτικές εισπράξεις για το 2023 να φτάσουν τα €20 δις.

Ωστόσο, η διενέργεια των εκλογών, πιθανότατα μετά το 1^ο τρίμηνο, αναμένεται να επιβραδύνει τις αποφάσεις, ιδιαίτερα εκείνες που αφορούν τα επενδυτικά σχέδια του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα και να επιδράσει αρνητικά στην καταναλωτική συμπεριφορά των νοικοκυριών.

Στο βαθμό ωστόσο που οι εκλογικές διαδικασίες οδηγήσουν στο σχηματισμό βιώσιμης κυβέρνησης, αναμένεται να επιταχυνθούν οι διαδικασίες  προώθησης των επενδυτικών σχεδίων μέσω και της απορρόφησης ευρωπαϊκών κονδυλίων για να εκπληρωθεί ο στόχος του +15,5% στις επενδύσεις που προβλέπει ο προϋπολογισμός του 2023.

• Οι εξελίξεις αυτές θα αποτυπωθούν στα μεγέθη των εισηγμένων εταιρειών καθιστώντας το ελληνικό χρηματιστήριο πόλο έλξης αυξημένων εισροών, τόσο από το εξωτερικό όσο και από τους μέχρι τώρα ελάχιστα συμμετέχοντες Έλληνες, με τους δείκτες του να είναι ιδιαίτερα ελκυστικοί (P/E στο 7,4,  P/BV  στο 0,88 και μερισματική απόδοση 4,8% υπολογίζει η Jefferies για το επόμενο 12μηνο).

Η ποθητή επενδυτική βαθμίδα θα έλθει εκτός απροόπτου το 2023, πιθανότατα όμως μετά τις εκλογές μέχρι τις οποίες η επιφυλακτικότητα θα διατηρείται συντηρώντας τις συναλλαγές χαμηλά.

Αν όμως η ελληνική οικονομία επιβεβαιώσει ότι έχει ξεκινήσει ένα μακρόχρονος ενάρετος κύκλος ουσιαστικού παραγωγικού μετασχηματισμού και πολυετούς ανάπτυξης, είναι θέμα χρόνου να ακολουθήσουν και στο χρηματιστήριο εξελίξεις που σε βάθος χρόνου θα οδηγήσουν στην οργανική ενσωμάτωσή του στα νέα δεδομένα.

Θα ξεπεραστεί έτσι η συσσώρευση στην περιοχή των 900 μονάδων με την αξία των συναλλαγών να επιτρέψει τη διάχυση του επενδυτικού ενδιαφέροντος για εταιρείες της μεσαίας και μικρής κεφαλαιοποίησης που διατηρούν ελκυστικές αποτιμήσεις παρά τις εξαιρετικές επιδόσεις λόγω κυρίως των αξιοσημείωτων εξαγωγικών επιδόσεών τους.

Προσώρας πάντως, οι κύριες επενδυτικές επιλογές από τους ελληνικούς μετοχικούς τίτλους οφείλουν να επικεντρώσουν στην υψηλή κεφαλαιοποίηση (ΟΤΕ, ΟΠΑΠ, Μυτιληναίος, ΕΕΕ,  Εθνική Τράπεζα, Eurobank, Motor Oil, Autohellas κ.α.) αλλά  να συμπεριλάβουν και εκπροσώπους από τη μεσαία και μικρή κεφαλαιοποίηση (Cenergy, Elton, Flexopack, Entersoft, Ευρωσύμβουλοι κ.α.) που προσβλέπουν σε ουσιαστική αναβάθμιση των μεγεθών τους στα επόμενα χρόνια.

Καλή χρονιά !

{Ο Δημήτρης Τζάνας είναι Δ/ντης Επενδύσεων της Κύκλος ΑΧΕΠΕΥ}