Μια συζήτηση με τον Χρήστο Ν. Κώνστα
Μπορεί να άλλαξαν οι εποχές, να πήγαμε διακοπές ή να μην πήγαμε, αλλά αυτό που δεν αλλάζει είναι η «προτίμηση» των αγορών στα κρυπτονομίσματα.
Μετά τις λεκτικές και άλλες «ακροβασίες» του αφεντικού της Tesla, Elon Musk, περιφερειακές δηλώσεις από συστημικές εταιρείες και τράπεζες για την αποδοχή και την απόδοση των κρυπτονομισμάτων φαίνεται να αποτελούν σημαντικό δείκτη οικονομικής δραστηριότητας.
Αλλά –γιατί πάντα υπάρχει ένα «αλλά»– πολλοί μιλούν για το «εξαιρετικά βεβαρημένο περιβαλλοντικό αποτύπωμα», αλλά και το καταφύγιο που δίνουν σε έκνομες δραστηριότητες. Και, βέβαια, αρκετοί μιλούν για φαινόμενο-«φούσκα».
Το banks.com.gr ρώτησε ένα από τα πιο εξειδικευμένα και επιτυχημένα στελέχη αυτής της αγοράς, που είναι και Έλληνας, τoν Δημήτρη Λιτσικάκη, CEO της deVere E-Money.
Η deVere E-Money, με έδρα τη Λιθουανία, είναι διεθνές χρηματοπιστωτικό ίδρυμα και διαθέτει άδεια λειτουργίας ιδρύματος ηλεκτρονικού χρήματος που χορηγήθηκε από την Τράπεζα της Λιθουανίας (Αριθμός Άδειας 9). Η deVere E-Money εξουσιοδοτείται να εκδίδει και να διεξάγει δραστηριότητες ηλεκτρονικού χρήματος.
Οι υπηρεσίες της απευθύνονται σε ξένους, ιδιοκτήτες σπιτιών με περιουσίες στο εξωτερικό, αεροσκάφη, ή ίσως σε εκείνους που ταξιδεύουν για επαγγελματικούς λόγους. Στον ολοένα και πιο ψηφιοποιημένο κόσμο μας, εφαρμόζει τη μεγαλύτερη διαφάνεια στον τραπεζικό κόσμο, χωρίς κρυφά τέλη κάθε φορά που μεταφέρετε χρήματα σε διαφορετικό νόμισμα.
Το ηλεκτρονικό χρήμα ή/και το ηλεκτρονικό χρήμα είναι μια εναλλακτική λύση στα φυσικά μετρητά, που σας επιτρέπει να ελέγχετε άνετα και αποτελεσματικά τα οικονομικά σας με το πάτημα ενός κουμπιού μέσω του smartphone.
Στον χώρο αυτό η κινητικότητα είναι συνεχής. Για παράδειγμα, η Visa Inc. αγόρασε έναντι 150 χιλ. δολ. ένα ψηφιακό avatar ως συμβολική κίνηση υποστήριξης μιας αναπτυσσόμενης περιοχής επενδύσεων στον τομέα των κρυπτονομισμάτων και της τεχνολογίας blockchain. Η εξαγορά του CryptoPunk #7610 –ενός από τα ψηφιακά είδωλα που διανεμήθηκαν αρχικά δωρεάν σε οποιονδήποτε είχε Ethereum wallet– έγινε στις 18 Αυγούστου.
«Πιστεύουμε ότι τα NFT θα διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο στο μέλλον της λιανικής, των social media, της ψυχαγωγίας και του εμπορίου» δήλωσε ο Cuy Sheffield, επικεφαλής crypto στη Visa. Η Visa ήθελε με αυτόν τον τρόπο να «δείξει τη στήριξή της» σε όσους εμπλέκονται στην αγορά NFT, είπε ο Sheffield. «Κλείνει το μάτι» σε νέες μορφές για να μη χάσει τον κεκτημένο χώρο της.
Η Visa είναι ένα από τα πολλά χρηματοπιστωτικά ιδρύματα που τον περασμένο χρόνο νομιμοποίησαν τα κρυπτονομίσματα με ενέργειες που βοήθησαν στην αύξηση της τιμής του Bitcoin στις 65 χιλ. δολ. τον Απρίλιο. Τον Μάρτιο, η Visa δήλωσε ότι θα πειραματιστεί με τη χρήση ενός τύπου κρυπτονομίσματος για τον διακανονισμό των συναλλαγών. Έχει συνεργαστεί και με την Anchorage Digital Bank, ένα ίδρυμα ψηφιακών περιουσιακών στοιχείων. Η Anchorage πούλησε το CryptoPunk στη Visa για λογαριασμό ενός τρίτου μέρους, ανέφερε η εταιρεία.
Πωλήσεις avatar
Και η κινητικότητα δεν σταματά εκεί. Πρόσφατα πραγματοποιήθηκε μία από τις μεγαλύτερες πωλήσεις τέτοιου avatar, εκ των οποίων 10 χιλιάδες δημιουργήθηκαν το 2017 από τη Larva Labs, μια εταιρεία ανάπτυξης λογισμικού, και στη συνέχεια διανεμήθηκαν δωρεάν. Αυτά τα είδωλα, ακολούθως, ανταλλάχθηκαν για εκατομμύρια, με ανθρώπους όπως ο διευθυντής διαφημίσεων Gary Vaynerchuk να τα αγοράζουν και να τα πωλούν. Τον Ιούνιο, ο Sotheby’s πούλησε ένα avatar για 11,8 εκατ. δολ., περιλαμβανομένου και του premium.
Οι θεσμικοί «δεινόσαυροι» του χώρου επισημαίνουν ότι τα κρυπτονομίσματα πρέπει να αποδείξουν ότι έχουν αρκετή θεμελιώδη αξία, ώστε να θεωρηθούν σημαντική επενδυτική ευκαιρία. «Βλέπουμε αυξημένη ζήτηση στα ψηφιακά στοιχεία ενεργητικού, αλλά πιο συγκεκριμένα για τα κρυπτονομίσματα είμαστε ιδιαίτερα επιφυλακτικοί» τονίζει ο διευθύνων σύμβουλος της UBS, Ralph Hamers.
«Ο λόγος που παραμένουμε επιφυλακτικοί είναι ότι θεωρούμε δύσκολο να διαπιστώσουμε θεμελιώδη αξία σε κάποιες από αυτές τις επενδυτικές ευκαιρίες. Θεωρούμε ότι είναι περισσότερο κερδοσκοπικές κινήσεις παρά επενδυτική ευκαιρία».
Σύμφωνα με τoν διεθνή Τύπο, η UBS έχει επιλέξει να μείνει έξω από το παιχνίδι, τη στιγμή που οι περισσότερες επενδυτικές τράπεζες, όπως η Morgan Stanley, η JP Morgan και η Goldman Sachs, έχουν ξεκινήσει να προσφέρουν στους πελάτες τους πρόσβαση σε κρυπτονομίσματα μέσω συνδεδεμένων επενδυτικών προϊόντων.
Ωστόσο, η ελβετική τράπεζα έχει πάρει θέση σε διάφορες επενδύσεις στην τεχνολογία πίσω από τα κρυπτονομίσματα, γνωστή ως blockchain, καθώς συμμετέχει στο Fnality, μια κοινοπραξία τραπεζών που χρησιμοποιούν το blockchain για να διακανονίζουν διασυνοριακές συναλλαγές, ενώ συμμετέχει και στην πλατφόρμα we.trade για διακανονισμούς συναλλαγών με βάση την τεχνολογία blockchain.
Σημειώνεται ότι σχεδόν 8 στους 10 θεσμικούς επενδυτές αναφέρουν ότι τα ψηφιακά στοιχεία ενεργητικού θα πρέπει να περιλαμβάνονται στα επενδυτικά χαρτοφυλάκια, σύμφωνα με έρευνα της Fidelity.
Ρωτάμε την πρώτη βασική απορία όλων: είναι το μέλλον του banking οι neobanks;
Θα έλεγα είναι το παρόν, όχι το μέλλον. Έχουν ήδη κάνει δυναμικό άνοιγμα σε όλη την Ευρώπη, αλλά και στη χώρα μας, συγκεντρώνοντας εκατομμύρια πελάτες. Η ευκολία ανοίγματος λογαριασμού χωρίς επίσκεψη σε φυσικό κατάστημα, οι σημαντικά μειωμένες χρεώσεις σε σχέση με τις παραδοσιακές τράπεζες, οι επιπλέον δυνατότητες που απλοποιούν τη διαδικασία αγοράς άλλων υπηρεσιών, όπως ασφάλειες ή επενδυτικά προϊόντα, και η καταπληκτική εμπειρία χρήστη γενικότερα, είναι λίγοι μόνο από τους λόγους που οι neobanks ήρθαν για να μείνουν.
Τι έχει αλλάξει στην αγορά χρήματος η πανδημία;
Η αποταμίευση έχει μεγαλώσει, καθώς τα συνεχόμενα lockdowns περιόρισαν σημαντικά τα έξοδα σε ταξίδια και εστίαση. Ο φόβος της «επόμενης μέρας» ενίσχυσε αυτήν την τάση, καθώς όταν ο κόσμος ανησυχεί, αυτόματα στρέφεται προς την αποταμίευση για να δημιουργήσει ένα «μαξιλαράκι ασφαλείας» ως αντιστάθμισμα στην αυξανόμενη αβεβαιότητα. Επίσης, όσο τα μαγαζιά ήταν κλειστά, ο κόσμος στράφηκε μαζικά προς το ηλεκτρονικό εμπόριο, εκτοξεύοντας τις ηλεκτρονικές συναλλαγές σε νέα ύψη. Το φυσικό χρήμα, που θεωρήθηκε και πιθανή εστία μετάδοσης του ιού, περιορίστηκε ακόμα περισσότερο, και πλέον βλέπουμε ακόμα και συναλλαγές μικρής αξίας να γίνονται ολοένα και περισσότερο με ψηφιακά μέσα (κάρτα ή κινητό τηλέφωνο, π.χ. Apple Pay).
Έχει πειστεί ο κόσμος ότι η τεχνολογία διευκολύνει και προστατεύει τα οικονομικά μας συμφέροντα;
Εξαρτάται ποιον θα ρωτήσεις. Βλέποντας την τεράστια πόλωση που έφερε και το θέμα του εμβολιασμού, εκτιμώ ότι οι άνθρωποι που γενικότερα δεν πείθονται εύκολα από τα τεχνολογικά επιτεύγματα στον χώρο της Ιατρικής ενδεχομένως να μη βλέπουν και τα προφανή οφέλη που φέρνει ο ψηφιακός μετασχηματισμός και στις οικονομικές υπηρεσίες, την απλοποίηση της ζωής του πολίτη και τη μείωση της ταλαιπωρίας. Καταλαβαίνω την καχυποψία αυτής της μερίδας των συμπολιτών μας και ευθύνη όλων μας είναι να μεριμνήσουμε στην καλύτερη εκπαίδευση της κοινωνίας αναφορικά με αυτό που ονομάζουμε «οικονομικό αλφαβητισμό» (financial literacy). Ίσως θα ήταν δόκιμο να σκεφτεί η Πολιτεία να το εντάξει κάποια στιγμή και στο βασικό εκπαιδευτικό σύστημα για να ενημερώσει τουλάχιστον τη νέα γενιά.
Με απλά λόγια, τι καθιστά τα κρυπτονομίσματα ελκυστικά;
Το γεγονός ότι είναι αποκεντρωμένα (decentralized) και η αίσθηση ότι είναι ίσως το μοναδικό χρήμα που σου ανήκει πραγματικά. Υπάρχει πληθώρα κρυπτονομισμάτων που συνδέονται με συγκεκριμένες τεχνολογίες του blockchain, όπως το Ethereum με τα smart contracts, που τα κάνουν ελκυστικά για ένα σωρό διαφορετικούς λόγους.
Και ο κόσμος ψάχνεται…
Το Fortune μεταφέρει ότι ο Maté Ballai, 24 ετών, οδηγός στη Βουδαπέστη, εκτιμά πως έχει επενδύσει 100 χιλ. δολ. στην εμπορία συναλλάγματος και κρυπτονομισμάτων από το 2018. Αρχικά δεν είχε κανένα κέρδος. Αλλά όλα άλλαξαν τον Νοέμβριο του 2020. Οι επενδύσεις του σε κρυπτονομίσματα διπλασιάστηκαν και μετά τετραπλασιάστηκαν. Στη συνέχεια, ήρθε η κατάρρευση στις τιμές των κρυπτονομισμάτων. Η καθαρή αξία του Ballai μειώθηκε. Έβαλε όλο και περισσότερα χρήματα, πεπεισμένος ότι η αγορά θα ανακάμψει. Κοιμόταν ελάχιστα, ανησυχούσε ότι θα χάσει την αύξηση των τιμών. Η φίλη του τον παράτησε. Μέχρι τα τέλη Φεβρουαρίου του είχαν απομείνει λιγότερα από 11 δολάρια στον λογαριασμό κρυπτονομισμάτων και χρωστούσε 20 χιλ. δολ. σε δάνεια.
Επένδυση ή εθισμός;
Καθώς το ενδιαφέρον για κρυπτονομίσματα και εφαρμογές συναλλαγών έχει διογκωθεί –και εξαιτίας του lockdown λόγω Covid-19, της απομόνωσης και της ανάγκης για ενδιαφέρουσα δραστηριοποίηση–, ιστορίες όπως αυτές του Ballai έχουν γίνει όλο και πιο συχνές, λένε οι ψυχολόγοι. Ένας αυξανόμενος αριθμός ανθρώπων νοσηλεύεται με εθισμό στα κρυπτονομίσματα, μια νέα εκδοχή στο παλιό πρόβλημα του εθισμού στα τυχερά παιχνίδια, που εδώ και πολύ καιρό είναι συνυφασμένο με τις επενδύσεις.
Οι εξαρτημένοι ενθαρρύνονται από αναφορές στα μέσα ενημέρωσης για ιστορίες επιτυχίας: Οι άνεργοι αδελφοί που έκαναν τις 8 χιλ. δολ. 9 εκατ. δολ., ο 22χρονος που εγκατέλειψε το γυμνάσιο και έγινε εκατομμυριούχος από κρυπτονομίσματα. «Οι άνθρωποι πιστεύουν ότι θα είναι ο επόμενος Warren Buffett, επειδή το νόμισμα έχει ανέβει» λέει ο Peter Klein, ψυχοθεραπευτής στο Λονδίνο.
Το εύρος του προβλήματος στις ΗΠΑ είναι δύσκολο να προσδιοριστεί ποσοτικά. Εκτιμάται ότι 46 εκατομμύρια Αμερικανοί κατέχουν πλέον κρυπτονομίσματα, σύμφωνα με μια πρόσφατη έρευνα της NYDIG, μιας υπηρεσίας συναλλαγών κρυπτονομισμάτων. Δεν είναι σαφές πόσοι από αυτούς είναι μεταξύ των 2 εκατομμυρίων ανθρώπων που έχουν σοβαρή διαταραχή τζόγου, καθώς και των άλλων 5 εκατομμυρίων με ήπιο έως μέτριο πρόβλημα, σύμφωνα με το Εθνικό Συμβούλιο για Προβλήματα Τζόγου.
Τα δεδομένα από το εξωτερικό παρέχουν μια πιο λεπτομερή εικόνα, αν και εξακολουθούν να είναι ασαφή. Για παράδειγμα, το 2020, 1.732 Κορεάτες εγγράφηκαν για θεραπεία από τον εθισμό σε κρυπτονομίσματα και τη διαπραγμάτευση μετοχών, έναντι 1.008 το 2019, σύμφωνα με το Κορεατικό Κέντρο για τα Προβλήματα Τζόγου. Είναι αδύνατο, ωστόσο, να γνωρίζουμε αν η αύξηση οφειλόταν στην αύξηση του εθισμού στα κρυπτονομίσματα συγκεκριμένα ή στην ψυχαναγκαστική διαπραγμάτευση μετοχών –ή και στα δυο.
Σε γενικές γραμμές, ο εθισμός στα κρυπτονομίσματα αντιμετωπίζεται με γνωστική συμπεριφορική θεραπεία και ένα πρόγραμμα 12 βημάτων, όπως αυτά που χρησιμοποιούνται στους Ανώνυμους Αλκοολικούς και σε πολλά άλλα προγράμματα θεραπείας από τον εθισμό. Οι θεραπευτές αντιμετωπίζουν τα συναισθήματα που προκαλούν τον εθισμό, αξιολογούν δευτερεύοντα ζητήματα, όπως η κατάθλιψη ή η κατάχρηση ουσιών, και βοηθούν τους ασθενείς να αναπτύξουν στρατηγικές για να τα ξεπεράσουν.
Η εξειδικευμένη θεραπεία κυμαίνεται από κατ’ ιδίαν συνεδρίες μέσω Zoom και επισκέψεις διά ζώσης έως προγράμματα εσωτερικής νοσηλείας, με τιμές από 120 δολάρια για μια συνεδρία μίας ώρας, έως 90 χιλ. δολ. εβδομαδιαίως για πολυτελή νοσοκομειακή περίθαλψη στην Ελβετία.
Τι γίνεται με τα κρυπτονομίσματα; Είναι η επόμενη μεγάλη «φούσκα»;
Ο βασιλιάς των κρυπτονομισμάτων, το Bitcoin, είδε να γράφεται η «κηδεία» του πάνω από 400 φορές τα τελευταία δέκα χρόνια λειτουργίας του, από έγκυρους αναλυτές, κεντρικούς τραπεζίτες ή διεθνή ΜΜΕ (https://99bitcoins.com/bitcoin-obituaries/). Παρ’ όλα αυτά, όχι μόνο είναι νεκρό, αλλά είδε την αξία του να πολλαπλασιάζεται φέτος και να καταρρίπτει το ένα ρεκόρ μετά το άλλο. Τα κρυπτονομίσματα είχαν πάντα σημαντικές αυξομειώσεις και φυσικά όταν έρχεται η απαραίτητη διόρθωση στην τιμή τους, οι περισσότεροι απογοητεύονται και βιάζονται να το ξεγράψουν. Παρ’ όλα αυτά, ξεχνούν ότι τα κρυπτονομίσματα βασίζονται στην τεχνολογία blockchain, η οποία έχει πολύ περισσότερες εφαρμογές και σίγουρα δεν είναι μια «φούσκα», αλλά ένας εντελώς νέος τρόπος να δει κανείς τα χρήματα.
Ποιο είναι το μέλλον των τραπεζών και πώς θα εξελιχθεί η σχέση πελάτη-χρηματοπιστωτικού συστήματος;
Το μέλλον είναι σίγουρα ψηφιακό. Το διαπιστώσαμε όλοι μας κατά τη φάση των lockdowns και η πανδημία σίγουρα επιτάχυνε τον ψηφιακό μετασχηματισμό όχι μόνο των τραπεζών, αλλά και του ίδιου του κράτους. Όσο οι χρήστες εξοικειώνονται περισσότερο με τα ψηφιακά εργαλεία τόσο περισσότερο θα απαιτούν και μια πιο ολοκληρωμένη ψηφιακή σχέση με το χρηματοπιστωτικό σύστημα.
Και ας μην ξεχνάμε τους millennials και τους Gen-Z, οι οποίοι έχουν γεννηθεί με ένα κινητό στο χέρι, δεν έχουν καθόλου υπομονή να περιμένουν σε οποιαδήποτε ουρά για κάτι που θα μπορούσαν να κάνουν σε τρία λεπτά μέσω του smartphone τους.
Οι τράπεζες που δεν θα καταλάβουν έγκαιρα αυτήν την τάση θα αντιμετωπίσουν σοβαρό πρόβλημα προσέλκυσης αυτών των νέων πελατών. Για τον λόγο αυτό έχουμε ξεκινήσει σε συνεργασία με τον Σωτήρη Συρμακέζη το πρώτο FinTech εκπαιδευτικό πρόγραμμα μέσω του Καποδιστριακού Πανεπιστημίου (https://elearningekpa.gr/courses/digital-transformation-in-financial-services).
Μια δωρεάν εναλλακτική λύση ή συμπλήρωμα στη δαπανηρή θεραπεία είναι η παρακολούθηση των συναντήσεων των Ανώνυμων Τζογαδόρων. Προς το παρόν, τουλάχιστον, δεν υπάρχουν Ανώνυμοι Αγοραπωλητές Κρυπτονομισμάτων.
Έχει λόγο μια χώρα να έχει εθνικό κρυπτονόμισμα;
Όχι, μια χώρα δεν μπορεί να έχει εθνικό κεντρικό κρυπτονόμισμα, γιατί τα κρυπτονομίσματα είναι βασισμένα στο λεγόμενο Decentralized Ledger Technology (DLT), που σε απλά Ελληνικά είναι μια αποκεντρωμένη τεχνολογία όπου ο έλεγχος περνάει στους χρήστες χωρίς τη διαμεσολάβηση μιας κεντρικής τράπεζας. Από την άλλη, ένα κράτος θέλει να διατηρεί τον έλεγχο μέσω της κεντρικής τράπεζας. Άρα το μόνο που μπορούμε να έχουμε είναι ένα εθνικό stable coin.
Οι ελληνικές τράπεζες είναι σωστά προετοιμασμένες για τη νέα εποχή;
Έχουμε δει κάποια βήματα προς αυτήν την κατεύθυνση, αλλά σίγουρα δεν είναι αρκετά. Για παράδειγμα, έχουμε δει ήδη το άνοιγμα λογαριασμού απομακρυσμένα, την επικαιροποίηση στοιχείων με διασύνδεση στο gov.gr και την έκδοση δανείου μέσω Διαδικτύου, αλλά ακόμη και σήμερα υπάρχουν πάρα πολλές τραπεζικές εργασίες που απαιτούν επίσκεψη σε φυσικό κατάστημα.
Είναι λογικό να αλλάζουν με αργότερους ρυθμούς, καθώς έχουν στηθεί σε βαριά συστήματα παλαιότερης τεχνολογίας, που είναι δύσκολο να διασυνδεθούν χωρίς ριζικό ανασχεδιασμό. Αλλά είναι και θέμα κουλτούρας, καθώς οι τράπεζες γενικά δεν έχουν στο DNA τους την αλλαγή και τη γρήγορη προσαρμογή στις τεχνολογικές εξελίξεις. Εύχομαι και ευελπιστώ τα παραδείγματα που έδωσα παραπάνω να πολλαπλασιαστούν και να έχουμε ένα σύγχρονο τραπεζικό σύστημα προς όφελος των συμπολιτών μας, με δίκαιη τιμολογιακή πολιτική και φιλική προς τον χρήστη.
Τελικά, είναι τα κρυπτονομίσματα νόμιμα;
Φυσικά και είναι, αλλιώς δεν θα υπήρχαν καθ’ όλα νόμιμες εταιρείες που τα διαπραγματεύονται. Εταιρείες όπως το Coinbase, που μάλιστα έχουν κάνει εμβληματική είσοδο στο χρηματιστήριο του Nasdaq. Η διαφορά είναι ότι τα κρυπτονομίσματα δεν τίθενται (ακόμη) υπό την εποπτεία των κεντρικών τραπεζών, είναι δηλαδή unregulated.
Και πώς περιγράφετε το μέλλον;
Ορισμένοι νομίζουν ότι μας κάνουν πλάκα; Για παράδειγμα, η Παρί Σεν Ζερμέν θέλησε να πρωτοτυπήσει και με ανακοίνωσή της ενημέρωσε ότι μέρος του υπέρογκου μισθού του Λιονέλ Μέσι θα δοθεί στον Αργεντινό με κρυπτονομίσματα Fan Token. Η Παρί Σεν Ζερμέν κατάφερε να φέρει στο Παρίσι, μετά τους Σέρχιο Ράμος, Ασράφ Χακίμι και Τζανλουίτζι Ντοναρούμα, τον κατά πολλούς κορυφαίο ποδοσφαιριστή όλων των εποχών, Λιονέλ Μέσι.
Ο Αργεντινός σούπερ σταρ υπέγραψε συμβόλαιο για δύο συν ένα χρόνια με τον σύλλογο του Παρισιού, με τις απολαβές του να ανέρχονται ετησίως σε 41 εκατ. ευρώ, σύμφωνα με δημοσίευμα της Parisien. Οι Παριζιάνοι, ωστόσο, θέλησαν να πρωτοπορήσουν για ακόμη μία φορά. Για την ακρίβεια, μέσα από την ανακοίνωσή τους, έκαναν γνωστό ότι ένα μέρος από τον μισθό του 34χρονου θα εξοφληθεί με κρυπτονομίσματα Fan Token.
Πρόκειται για ένα είδος κρυπτονομίσματος που επιτρέπει την άμεση αλληλεπίδραση του συλλόγου με τους οπαδούς, δίνοντας τη δυνατότητα σε εκατομμύρια φίλους της ομάδας ανά τον κόσμο να έχουν δικαίωμα ψήφου για σημαντικές αποφάσεις. Για παράδειγμα, μπορούν να επιλέξουν το μήνυμα που θα εμφανίζεται στον τοίχο των αποδυτηρίων για να παρακινήσουν τους παίκτες πριν από ένα σημαντικό ματς, να ψηφίσουν το γκολ της σεζόν ή ακόμα και να ορίσουν τους νικητές του βραβείου στο τέλος της σεζόν.
Μέσω της εφαρμογής, επίσης, οι οπαδοί θα λαμβάνουν βίντεο από τους παίκτες της ομάδας, αλλά και πολλές ακόμη εκπλήξεις που προγραμματίζονται για τις επόμενες εβδομάδες και μήνες.
Το εν λόγω κρυπτονόμισμα, που κάνει την Παρί ένα από τα πιο καινοτόμα και πρωτοποριακά αθλητικά brand στον κόσμο, αναπτύσσεται από την Socios.com, η οποία και στοχεύει στην ανάπτυξη της εν λόγω αγοράς.
Και μια και φτάσαμε στην έννοια των μεταγραφών και των μετακινήσεων, ρωτάμε τον κύριο Λιτσικάκη: Πώς είναι να δουλεύεις σε μια διεθνή εταιρεία από την Αθήνα;
Ήμουν από πολύ νωρίς εξοικειωμένος στην τηλεργασία. Στην ΙΒΜ Αγγλίας, όπου εργαζόμουν πριν 15 χρόνια, ήταν σύνηθες να δουλεύουμε Δευτέρα και Παρασκευή από το σπίτι όταν το project ήταν εκτός Λονδίνου, και αυτό για λόγους κόστους αλλά και work-life balance.
Στην Edenred Ελλάδας, σχεδόν όλοι μου οι προμηθευτές και συνεργάτες ήταν σε άλλες χώρες, όπως η Ρουμανία. Στη Revolut είχα βάση Ελλάδα, αλλά τα κεντρικά μας ήταν στο Λονδίνο και όλη η επικοινωνία με την εταιρεία γινόταν αποκλειστικά μέσω ψηφιακών εργαλείων, όπως το Slack.
Είναι, λοιπόν, ακριβώς το ίδιο και στην deVere, όπου έχω εντελώς αποκεντρωμένη ομάδα σε Λιθουανία, Μάλτα, Ινδία, και φυσικά με τα κεντρικά μας στο Ντουμπάι. Μου είναι αυτονόητο ότι μπορείς να δουλεύεις από οπουδήποτε εφόσον έχεις ένα λάπτοπ και ένα κινητό τηλέφωνο και μπορείς να συγκεντρωθείς χωρίς να αποσπάται η προσοχή σου από το περιβάλλον, όποιο κι αν είναι αυτό.
Η πανδημία έδειξε με περίτρανο τρόπο ότι κάτι τέτοιο είναι εφικτό, και μεγάλες πολυεθνικές, όπως η Facebook και το Twitter, ανακοίνωσαν ότι δεν υπάρχει απαίτηση να επιστρέψουν οι εργαζόμενοι στο γραφείο ακόμα και μετά το τέλος της πανδημίας. Αν βγαίνει η δουλειά, είναι παντελώς αδιάφορο πού έχεις βάση.
ΠΑΤΗΣΤΕ ΕΔΩ ΓΙΑ ΝΑ ΞΕΦΥΛΛΙΣΕΤΕ ΤΟ ΝΕΟ ΤΕΥΧΟΣ
Φόρμα συνδρομής στο Περιοδικό ΧΡΗΜΑ
