Δρ. Χρήστος Νούνης: Η επίδραση της ανάπτυξης του 2ου πυλώνα στο ΑΕΠ και την ελληνική οικονομία

To 3ο Συνέδριο Θεσμικής Διαχείρισης, είναι το θεσμικό φόρουμ της αγοράς επαγγελματικής διαχείρισης συλλογικών επενδύσεων και επενδύσεων χαρτοφυλακίου. Επιδιώκει να αποτελέσει σημείο συνάντησης και αναφοράς του συνόλου των θεσμικών επενδυτών, αναδεικνύοντας περαιτέρω τον σημαντικό θεσμικό ρόλο της ΕΘΕ και αναβαθμίζοντας την παρουσία της ως Ηγέτη Σκέψης (thought leader) στην αγορά αλλά και ως θεσμικού συμβούλου κυβερνητικών και επιχειρηματικών αποφάσεων και πολιτικών.

Το 3ο Συνέδριο Θεσμικής Διαχείρισης #famc22 διοργανώνεται στις 22 & 23 Ιουνίου 2022από την Ένωση Θεσμικών Επενδυτών (Ε.Θ.Ε.), σε συνεργασία με την ethosEVENTS, το οικονομικό και επιχειρηματικό portal banks.com.gr, το περιοδικό ΧΡΗΜΑ και το εβδομαδιαίο newsletter ΧΡΗΜΑ Week.

Ομιλία με ενδιαφέροντα στοιχεία παρέθεσε ο Δρ. Χρήστος Π. Νούνης, Πρόεδρος, Ελληνική Ένωση Ταμείων Επαγγελματικής Ασφάλισης (ΕΛ.Ε.Τ.Ε.Α.) & Πρόεδρος, Ταμείο Επαγγελματικής Ασφάλισης Υπουργείου Οικονομικών (ΤΕΑ-ΥΠΟΙΚ).

Αναφέρθηκε εκτενώς στην επίδραση της ανάπτυξης του 2ου πυλώνα στο ΑΕΠ και την ελληνική οικονομία σε ετήσια και μακροχρόνια βάση.

Μίλησε για την εξέλιξη των Ταμείων Επαγγελματικής Ασφάλισης από το 2008 έως το 2020, ενώ παράλληλα παρέθεσε τα συνολικά Περιουσιακά Στοιχεία σε συνταξιοδοτικά σχήματα ως % του ΑΕΠ, το 2009 και το 2019.

“Η Επαγγελματική Ασφάλιση αποτελεί τον αρχαιότερο πυλώνα ασφάλισης με τη μακροβιώτερη ιστορία περίπου 2,5 αιώνες από την ίδρυση του πρώτου ΤΕΑ στις ΗΠΑ, έναν αιώνα σχεδόν πριν την εγκαθίδρυση της Κοινωνικής Ασφάλισης στη Γερμανία.

Η επαγγελματική ασφάλιση παγκοσμίως αναπτύσσεται με ταχείς ρυθμούς. Μάλιστα είναι χαρακτηριστικό ότι την τελευταία 12ετία  – από την κρίση του 2008 έως το 2020- έχει υπερδιπλασιαστεί (x2,35 φορές) η αξία των περιουσιακών στοιχείων των ΤΕΑ, αντιπροσωπεύοντας σε ποσοστό το 64% του  παγκόσμιου ΑΕΠ, ή σε ονομαστικούς όρους τα $54,1 τρισ., όταν το Παγκόσμιο ΑΕΠ, σύμφωνα με τα στοιχεία της Παγκόσμιας Τράπεζας, ήταν 84,5 τρισ. $ σε τρέχουσες τιμές. Βέβαια, περισσότερα από τα μισά περιουσιακά στοιχεία βρίσκονται σε συνταξιοδοτικά ταμεία των ΗΠΑ” τόνισε ο κ. Νούνης.

Τα ΤΕΑ ως μοχλός ανάπτυξης της Ελληνικής Οικονομίας 

• Η επαγγελματική ασφάλιση έχει μεγάλα περιθώρια ανάπτυξης στην χώρα μας, καθώς σήμερα είναι πολύ λιγότερο διαδεδομένη στην Ελλάδα από ό,τι σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες. 
• Αναδεικνύονται εμπόδια στην υγιή ανάπτυξη της επαγγελματικής ασφάλισης και προτείνονται μέτρα άμβλυνσής τους. 
• Στροφή προς ενιαίο εποπτικό φορέα 
• Περισσότερο ευέλικτο οργανωτικό καθεστώς και δυνατότητες για πολύ-εργοδοτικά ΤΕΑ 
• Οικονομικά κίνητρα σε ασφαλισμένους και εργοδότες που θα επιτρέπουν την υγιή και βιώσιμη ανάπτυξη του θεσμού σε ένα σταθερό και διαφανές φορολογικό πλαίσιο  
• Η επαγγελματική ασφάλιση μπορεί να παίξει ρόλο αναπτυξιακού μοχλού στην ελληνική οικονομία. 

ΠΑΤΗΣΤΕ ΕΔΩ ΚΑΙ ΔΕΙΤΕ ΑΝΑΛΥΤΙΚΑ ΤΗΝ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΟΥ ΔΡ. ΧΡ. ΝΟΥΝΗ

Σύμφωνα με τα πλέον πρόσφατα στοιχεία που δημοσιεύτηκαν στην έκθεση του World Pension Alliance με τίτλο «2022 Sustainable Finance», τα περιουσιακά στοιχεία των συνταξιοδοτικών ταμείων στον ΟΟΣΑ εκτιμάται ότι σήμερα υπερβαίνουν τα $54 τρισ., με τα συνταξιοδοτικά κεφάλαια υπό διαχείριση να αντιπροσωπεύουν περίπου το 10% των παγκόσμιων χρηματοοικονομικών περιουσιακών στοιχείων. Τα παγκόσμια στοιχεία επιβεβαιώνουν τη δυναμική του θεσμού που προασπίζεται το “κοινωνικό συμβόλαιο”, δηλαδή τη σύμπραξη των εργοδοτών και των εργαζομένων για τη διασφάλιση της ευημερίας και ενός υψηλότερου μελλοντικού βιοτικού επιπέδου κατά την περίοδο της συνταξιοδότησης, με την έμπρακτη υποστήριξη των εργοδοτών τους. 

Ταυτόχρονα, συνιστούν δυναμικό θεσμικό επενδυτή που πρωταγωνιστεί στην ενίσχυση των παγκόσμιων επενδύσεων και της μελλοντικής ανάπτυξης. Πρώτιστος στόχος βέβαια των ΤΕΑ, δεν είναι άλλος από την εξυπηρέτηση του βέλτιστου συμφέροντος των ασφαλισμένων τους μελών μέσα από την άσκηση αποτελεσματικών μακροχρόνιων επενδυτικών πολιτικών για επίτευξη υπεραξιών στους ατομικούς συνταξιοδοτικούς λογαριασμούς. Βασικές προτεραιότητες αποτελούν η ασφάλεια, η ποιότητα, η ρευστότητα και η κερδοφορία του χαρτοφυλακίου στο σύνολό του καθώς και η κάλυψη των τεχνικών αποθεματικών για τις μελλοντικές συνταξιοδοτικές παροχές. 

Κομβικό ρόλο αναμένεται να διαδραματίσουν τα ΤΕΑ και στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Πράσινης Μετάβασης και του Green Deal, μέσω του EU Taxonomy και της Κλιματικής Στρατηγικής της Ευρώπης για το 2030 και το 2050. Στη σταδιακή ανάπτυξη ενός Συστήματος Ταξινόμησης στην ΕΕ για περιβαλλοντικά βιώσιμες οικονομικές δραστηριότητες, τα ΤΕΑ θα έχουν βαρύνοντα ρόλο ως σημαντικοί θεσμικοί επενδυτές. 

Η συμβολή τους αναμένεται να είναι ουσιαστική στην επίτευξη των στόχων, καθώς θα πρέπει να αποδεικνύουν τις ανάλογες πολιτικές εξυπηρέτησης των στόχων που υιοθετούν, αποκαλύπτοντας το μερίδιο των επενδύσεών τους σε δραστηριότητες που θεωρούνται βιώσιμες (screening) και να ενημερώνουν το επενδυτικό κοινό. 

Οι στόχοι ESG (Περιβαλλοντικοί- Κοινωνικοί- Διακυβέρνησης) σηματοδοτούν τη νέα φιλοσοφία που θα διέπει τις επενδυτικές αποφάσεις των επενδυτικών φορέων με γνώμονα τις βιώσιμες επενδύσεις και την αειφόρο ανάπτυξη. Διαδραματίζοντας πιο ενεργό ρόλο στη χρηματοδότηση της μετάβασης, στην οικοδόμηση και υποστήριξη των βιώσιμων επενδύσεων, στην αντιμετώπιση της ανθεκτικότητας του χρηματοπιστωτικού τομέα, ως θεσμική υποδομή χρηματοδότησης. 

Τέλος, η δομή και η λειτουργία των ΤΕΑ συμβάλλει με θετικό πρόσημο στην Κοινωνική Ταξινόμηση: Ήτοι στην Αξιοπρεπή Εργασία και Συνταξιοδότηση, με σεβασμό, υποστήριξη και προάσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στη διασφάλιση ενός επαρκούς βιοτικού επιπέδου και στην ευημερία των μελών τους, καθώς και στην οικοδόμηση υγιών κοινοτήτων και βιώσιμων κοινωνιών, χωρίς αποκλεισμούς.

Ωστόσο η εικόνα στη χώρα μας διαφέρει σημαντικά. Η ισχύς και το μέγεθος των ΤΕΑ δεν αντιστοιχεί με την παγκόσμια εικόνα του θεσμού. Βασικά αίτια πολλά, το έντονο δημογραφικό πρόβλημα και η αβεβαιότητα της πολιτικής, η παντοδυναμία του 1^ου Πυλώνα που μέχρι πρότινος λειτουργούσε μόνο με το αναδιανεμητικό μοντέλο χρηματοδότησης και ιδιαίτερα υψηλά ποσοστά αναπλήρωσης των συντάξεων, η χαμηλή καταναλωτική συνείδηση, η έλλειψη των απαραίτητων γνώσεων των πολιτών ώστε να εμπιστευτούν έναν από τους υγιέστερους θεσμούς, ως όχημα αποταμίευσης κ.α. 

Η χώρα μας δυστυχώς μέχρι και σήμερα παραμένει ουραγός μεταξύ των χωρών του ΟΟΣΑ στη διείσδυση των επαγγελματικών ταμείων στο Ασφαλιστικό Σύστημα. Το μέγεθος των ΤΕΑ σε όρους αξίας περιουσιακών στοιχείων (Ενεργητικού) για τα 26 ΙΕΣΠ-ΤΕΑ, ανέρχεται σε μόλις το 0,1% του ΑΕΠ, ενώ συνυπολογίζοντας και τα 4 ΤΕΑ υποχρεωτικής ασφάλισης το αντίστοιχο ποσοστό διαμορφώνονται μόλις στο 1,1% του ΑΕΠ ή 1,83 δισ. σε ονομαστικούς όρους το 2021.  

Ιδιαίτερα ενθαρρυντικό στοιχείο είναι ότι τα ΤΕΑ στη χώρα μας φαίνεται να βρίσκονται σε τροχιά αναπτυξιακού άλματος. Σύμφωνα με τα στοιχεία της τελευταίας διετίας, εντός του 2021 ιδρύθηκαν τρία νέα Ταμεία Επαγγελματικής Ασφάλισης (ΤΕΑ) και το 2022 προστέθηκαν άλλα δύο, εκείνο της Eurobank και της Δύναμις Ασφαλιστική. Οι νέες εισαγωγές ΤΕΑ φανερώνουν το τεράστιο ενδιαφέρον από πλευράς των ελληνικών ασφαλιστικών εταιριών και των πιστωτικών ιδρυμάτων, με πρωτοβουλία μάλιστα των εργοδοτριών εταιρειών των συγκεκριμένων εταιρειών, θα αναπτυχθούν τα πολλαπλά οφέλη και τα μοναδικά οφέλη και κίνητρα για όλους τους ενδιαφερομένους.

Το ενθαρρυντικό και ταυτόχρονα αισιόδοξο στοιχείο είναι το αυξημένο ενδιαφέρον εργοδοτών να δημιουργήσουν ΤΕΑ. Το momentum για την ίδρυση ΤΕΑ είναι περισσότερο έντονο από ποτέ άλλοτε κατά τη διάρκεια της τελευταίας 20ετίας μετά την καθιέρωσή του και στην Ελλάδα. Ελπίζουμε ότι το περιβάλλον θα αλλάξει μετά την επικείμενη μεταρρύθμιση και ότι το επερχόμενο νομοσχέδιο θα δώσει μια πιο δυναμική χροιά στο θεσμό των ΤΕΑ, ιδίως μέσω της απλοποίησης και επιτάχυνσης των αδειοδοτικών διαδικασιών και τη δυνατότητα ίδρυσης πολυεργοδοτικών ΤΕΑ.

Πιο συγκεκριμένα, όσον αφορά τα στατιστικά στοιχεία της αγοράς, το συνολικό τους ενεργητικό, σύμφωνα με τα στοιχεία του 2021, φτάνει μόλις στο 1,834 δισ. €, από 1,643 δισ. ευρώ στα τέλη του 2020, αυξημένο κατά 11,69%.Σύμφωνα με τα στοιχεία της ΤτΕ το ενεργητικό έφτασε τον Μάρτιο του 2022 στα 1.799, λόγω της διόρθωσης των αγορών, με υψηλή μεταβλητότητα και έντονη οικονομική αβεβαιότητα. Η μέση ετήσια σταθμική απόδοση του χαρτοφυλακίου των ελληνικών ΤΕΑ το 2021, έφτασε στο 6,14%. Η απόδοση είναι σημαντικά υψηλότερη από τα μέσα επίπεδα επιτοκίων που επικράτησαν στις αγορές χρήματος, αναδεικνύοντας τα οφέλη της μακροχρόνιας τακτικής και επαρκώς διαφοροποιημένης επένδυσης, μέσω της αξιοποίησης της υψηλής ποιότητας επαγγελματικής διαχείρισης.

Όσον αφορά τη συνεισφορά του 2^ου Πυλώνα στην ελληνική οικονομία και τον τομέα των επενδύσεων και της ανάπτυξης της κεφαλαιαγοράς, βασικό σημείο αναφοράς αποτελεί η πρόσφατη εμπεριστατωμένη κλαδική Μελέτη του ΙΟΒΕ για την Επαγγελματική Ασφάλιση. Μια μελέτη που ανατέθηκε θεσμικά από την Ένωση και παρουσιάστηκε στις αρχές του τρέχοντος έτους στο Χρηματιστήριο Αθηνών, αναδεικνύοντας την τρέχουσα και δυνητική συνεισφορά της επαγγελματικής ασφάλισης στην ελληνική οικονομία. Στην έκθεση τονίζεται ότι η συνεισφορά του 2ου Πυλώνα μπορεί να είναι πολλαπλασιαστική με τις κατάλληλες στοχευμένες θεσμικές και ευρύτερες παρεμβάσεις (όπως η απλοποίηση των διαδικασιών, η ενίσχυση της αποτελεσματικότητας και η μείωση του διαχειριστικού κόστους, η θεσμοθέτηση της δυνατότητας σύστασης «πολύ-εργοδοτικών» ΤΕΑ) για την ενίσχυση του θεσμού της επαγγελματικής ασφάλισης και την παροχή κινήτρων για τη συμμετοχή των εργαζομένων σε ευρεία κλίμακα. Πιο αναλυτικά τα οφέλη:

• • • Δημιουργούνται αποθεματικά έως και €27 δισεκ. στην 20-ετία με πολλαπλασιαστικά οφέλη για την πραγματική οικονομία.
    • Ενισχύεται η εγχώρια παραγωγική δομή με το νέο πάγιο κεφάλαιο να εκτιμάται έως και €7 δισεκ. υψηλότερο στην 20-ετία.
    • Αυξάνεται σημαντικά η παραγωγικότητα της εργασίας.
    • Το πραγματικό ΑΕΠ εκτιμάται κατά μέσο όρο περί το €1 δισεκ. υψηλότερο σε πραγματικούς όρους (τιμές 2019) στην 20ετία. Η μακροπρόθεσμη ενίσχυση του ετήσιου ΑΕΠ μπορεί να ξεπεράσει τα €2,7 δισεκ., σε πραγματικούς όρους.

Η επαγγελματική ασφάλιση με βάση τα σενάρια που αναπτύχθηκαν μπορεί να συνεισφέρει στην ελληνική οικονομία, σε όρους ΑΕΠ έως και €2,7 δισ. σε ετήσια βάση. Μια τεράστια δυνητικά συνεισφορά για την εθνική μας οικονομία και το σύνολο της κοινωνίας. Αναδεικνύει δηλαδή, για άλλη μια φορά, όπως και η μελέτη της Επιτροπής Πισσαρίδη, που παρουσιάστηκε πέρυσι από τον ίδιο τον Νομπελίστα Καθηγητή στο 2^ο Συνέδριό μας, το ρόλο του κεφαλαιοποιητικού συστήματος μέσω της επαγγελματικής ασφάλισης ως αναπτυξιακού μοχλού της εθνικής οικονομίας. Πυλώνα για την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας και της ισχυροποίησης της κεφαλαιαγοράς. Εγγυητή της χρηματοοικονομικής σταθερότητας της χώρας μας.

Τέλος, η πολυεπίπεδη αυτή μελέτη ολοκληρώνεται με την καταγραφή των προτάσεων των ερευνητών του ΙΟΒΕ για μέτρα πολιτικής και πρωτοβουλίες με στόχο την ισχυροποίηση του ιστορικότερου πυλώνα ασφάλισης, ενώ αποτυπώνεται και ο ενδεχόμενος αντίκτυπος και τα πολλαπλά οφέλη του θεσμού της συμπληρωματικής ασφάλισης για την οικονομία σε όρους επενδύσεων και ανάπτυξης.

Οι προσδοκώμενοι καρποί από την έμπρακτη στήριξη του 2^ου Πυλώνα είναι σαφείς:

• • Διάχυση του ασφαλιστικού κινδύνου μεταξύ των τριών πυλώνων 
  • Η ανάπτυξη των ΤΕΑ ισοδυναμεί με ενίσχυση της αποταμίευσης, με τη  νέα αποταμίευση να κινητοποιεί νέες επενδύσεις, μέρος των οποίων, είναι εγχώριες επενδύσεις
  • Αύξηση των επενδύσεων και παραγωγικότητας
  • Βιώσιμο Ασφαλιστικό με βελτίωση της επάρκειας των συνταξιοδοτικών παροχών και επομένως βελτίωση του βιοτικού επιπέδου των εργαζομένων κατά την μετα-εργασιακή περίοδο