της Σοφίας Ν. Τσιπσέ
«Η δε γυνή ινά φοβήται τον άντρα» . Κάπως έτσι ξεκινάει ένας γάμος. Μόνο που κάποιες φορές κάποιοι εκ των συζύγων ¨χάνονται¨ στη μετάφραση. Στο αποστολικό ανάγνωσμα ο Απόστολος Παύλος δεν εννοεί η γυναίκα να τρομάζει και να υπακούει άνευ όρων τις επιταγές του άντρα. Με τη λέξη «φόβο» που χρησιμοποιείται δεν δηλώνεται ο φόβος και η τρομοκρατία, αλλά ο σεβασμός. Χωρίς σεβασμό δεν μπορεί να υπάρξει υγιής και ισορροπημένος γάμος, και κατ’ επέκταση οικογένεια. Χωρίς σεβασμό βρίσκουν πολλές φορές εύφορο έδαφος να εκδηλωθούν περιστατικά ενδοοικογενειακής βίας.
Η ενδοοικογενειακή βία αποτελεί ένα σύγχρονο κοινωνικό φαινόμενο με θύματα τις περισσότερες φορές τις γυναίκες , όπως δείχνουν στατιστικές μελέτες. Και στα παλαιότερα χρόνια υπήρχαν πολλά φαινόμενα ενδοοικογενειακής βίας, τα οποία ωστόσο δεν μπορούσαν να καταγραφούν, γιατί δεν υπήρχαν πολλές καταγγελίες. Η γυναίκα εξαρτιόταν οικονομικά από τον άντρα και υπέμενε όλες τις κακουχίες. Το διαζύγιο επίσης εκείνο το διάστημα αποτελούσε περισσότερο ¨ταμπού¨ για μια γυναίκα από ότι σήμερα.
Τι είναι ενδοοικογενειακή βία
Κάθε εγκληματική πράξη που συνίσταται σε λεκτική, σε ψυχολογική, σε οικονομική ή σε σωματική βία με τη μορφή ενέργειας ή αδράνειας (παραμέληση), εντός της οικογένειας.
Κατά συνέπεια από την ανωτέρω προσπάθεια απόδοσης του ορισμού της ενδοοικογενειακής βίας συμπεραίνει κανείς ότι υπάρχουν πολλές μορφές ενδοοικογενειακής βίας (λεκτική, ψυχολογική , οικονομική ,σωματική) , οι οποίες αποτελούν εξίσου αποτρόπαιες πράξεις βίας. Μάλιστα θύματα δεν είναι μόνο οι γυναίκες. Μπορεί να είναι ανήλικα παιδιά, οι γονείς, οι σύζυγοι- άντρες. Η βία είναι αποτρόπαιη εγκληματική πράξη ενός αδύναμου ψυχολογικά ατόμου που επιθυμεί να επιβληθεί μέσω αυτής στον άλλο. Δεν γνωρίζει φύλο, δεν γνωρίζει ηλικία , δεν γνωρίζει κοινωνικά στρώματα. Όταν συναντάται είναι εξίσου αποτρόπαια και απορριπτέα πράξη και ως τέτοια πρέπει να αντιμετωπιστεί και από τη Δικαιοσύνη.
Αιτίες γέννησης αυτού του φαινομένου είναι ποικίλες: Ζήλια, πάθος, ναρκωτικά, ψυχολογικά προβλήματα. Πολλές φορές αιτία αποτελεί και η κακή εικόνα που έχει εισπράξει ο θύτης από την οικογένειά του. Πιθανά να έχει μεγαλώσει σε περιβάλλον που η βία αποτελούσε καθημερινότητα. Συνήθως σε τέτοιο άρρωστο περιβάλλον αναπτύσσονται δύο κατηγορίες παιδιών – που θα αποτελέσουν τους αυριανούς ενήλικες:
- 1η κατηγορία το παιδί να γίνει θύτης , δηλαδή να συνεχίσει να παράγει βία.
- 2η κατηγορία το παιδί να γίνει θύμα , δηλαδή να δέχεται βία.
Και στις δύο περιπτώσεις μιλούμε για αναπαραγωγή εικόνων, για αναπαραγωγή του κοινωνικού φαινομένου, για καταστροφή της προσωπικότητας του παιδιού και ενδεχομένως και των υπολοίπων ανθρώπων που θα βρίσκονται στο περιβάλλον του και των παιδιών του. Κάπως έτσι τα φαινόμενα της ενδοοικογενειακής βίας αυξάνονται με γεωμετρική πρόοδο, μέχρι να υπάρξει κάποια πρόληψη και κάποια ευαισθητοποίηση από την κοινωνία για να τα περιορίσει.
Το νομικό πλαίσιο
Για την αντιμετώπιση της ενδοοικογενειακής βίας θεσπίστηκε ο νόμος 3500/2006 σε συνδυασμό με τα άρθρα της σωματικής βλάβης και των εγκλημάτων κατά ζωής που προβλέπονται στον Ποινικό Κώδικα. Πρόσφατα μάλιστα δημοσιεύτηκε ο Νόμος 4531/2018 για την καταπολέμηση της βίας κατά των γυναικών και της ενδοοικογενειακής βίας. Σύμφωνα με τον πρόσφατο νόμο κυρώθηκε η Σύμβαση του Συμβουλίου της Ευρώπης για την Πρόληψη και την Καταπολέμηση της Βίας κατά των γυναικών και της Ενδοοικογενειακής Βίας. Μεταξύ άλλων στόχος του Ν. 4531/2018 είναι η τροποποίηση σε αρκετά σημεία του Ν. 3500/2006 προκειμένου να γίνει αποτελεσματικότερος στην εφαρμογή του.
Ο νόμος 3500/2006 προβλέπει και τη διαδικασία της ¨ποινικής διαμεσολάβησης¨ . Η διαδικασία ξεκινά από τον αρμόδιο εισαγγελέα και προϋπόθεση είναι να θελήσουν να συμμετέχουν τα μέρη στη διαδικασία, με την υπόσχεση ο θύτης να μην τελέσει εκ νέου αδίκημα. Στόχος της διαδικασίας είναι να μην οδηγηθεί η υπόθεση στο ακροατήριο και να βρεθεί ειρηνικά μια λύση, λόγω της ιδιάζουσας μορφής του αδικήματος (οικογενειακό). Η διαδικασία αυτή δεν συνάντησε μεγάλη πρακτική εφαρμογή μέχρι σήμερα στα ελληνικά Δικαστήρια.
Δεν είναι λίγες οι φορές που θρηνούμε θύματα από την ενδοοικογενειακή βία.
Τότε μάλιστα αναρωτιόμαστε γιατί το θύμα δεν μιλούσε. Ίσως αν μιλούσε και κατήγγειλε το γεγονός , ίσως τότε να ζούσε. Κι όμως κάποιοι μιλάνε! Βρίσκουν τη δύναμη να βγουν μπροστά και να καταγγείλουν, αλλά … η κοινωνία δεν τους ακούει.
Ακούει κανείς;;;;
Στα δικαστήρια μάλιστα ζητείται μάρτυρας για να αποδείξεις το έγκλημα που έγινε ΕΝΔΟ- οικογενειακά. Και το ερώτημα που γεννάται είναι πόσοι μάρτυρες θα μπορούσαν να υπάρχουν για κάτι που συμβαίνει ΕΝΔΟ- οικογενειακά;
Η κοινωνική απαξίωση, η επιβράδυνση στη Δικαιοσύνη, η κοινωνική ανισότητα (ειδικά αν ο θύτης προέρχεται από «ανώτερα» κοινωνικά στρώματα) αποτελεί αντικίνητρο για να μιλήσουν τα θύματα.
Συνέπεια : κλειστά στόματα, έρμαια της μοίρας τους, φοβισμένα. Ξεκινούν μπαίνοντας σε έναν λαβύρινθο. Όσο πιο πολλά αντέχουν και υπομένουν , τόσο πιο βαθιά μπαίνουν στο λαβύρινθο. Και όταν κάποια στιγμή συνειδητοποιήσουν ότι δεν αντέχουν, κοντοστέκονται και γυρίζουν πίσω το κεφάλι τους. Όμως έχουν πια χαθεί. Δεν γνωρίζουν από που ξεκίνησαν, που βρίσκονται , και που πάνε.
Είναι έρμαια της μοίρας τους. Βυθίζονται στη απόγνωση και παρατηρούν τις φυσαλίδες του βυθού να ανεβαίνουν προς την επιφάνεια , προς την ελευθερία. Κι όμως δεν μπορούν να ανέβουν μόνοι τους στην επιφάνεια. Χρειάζονται βοήθεια. Και αν δεν βρουν βοήθεια βυθίζονται κι άλλο. Χρειάζονται κάποιο στήριγμα για να σωθούν. Στήριγμα μία οικογένεια, τους φίλους , την κοινωνία, την μη απαξίωση.
Για να είμαστε ¨κοινωνικά ευτυχισμένοι¨ πολλές φορές δεν μιλάμε , κρύβουμε, στοιβάζουμε τα προβλήματα μας. Κι έτσι όταν συμβαίνει κάποιο ενδοοικογενειακό έγκλημα, δημοσιογράφοι στο ρεπορτάζ τους ρωτάνε την γειτονιά: «τι άνθρωπος ήταν ο κατηγορούμενος;» -«Ήταν ήσυχος , καλός άνθρωπος, ήταν μια ήσυχη οικογένεια.»
Ήσυχη Οικογένεια..
Αυτή η ησυχία είναι που πρέπει να σε ανησυχεί. Αυτή η σιωπή είναι η πιο βροντερή απόδειξή ότι δεν πρέπει να σιωπάς: πρέπει να μιλάς! Μίλησε, πριν είναι αργά. Έχεις δικαίωμα , έχεις προσωπικότητα , έχεις ζωή! Μίλα. Αλλά και εσύ κοινωνία : άκου! Μην κλίνεις τα αυτιά σου, μην εθελοτυφλείς. Καταστρέφεσαι κοινωνία με το να μην αντιμετωπίζεις τα κοινωνικά φαινόμενα. Καταστρέφεις τα παιδιά σου.
{Με αφορμή την παγκόσμια ημέρα (25 Νοεμβρίου) για την εξάλειψη της βίας κατά των γυναικών.}
{H κα Σοφία Ν. Τσιπτσέ είναι Δικηγόρος παρ’ Εφέταις (ΑΜ ΔΣΘ 9872)Διαπιστ. Διαμεσολαβήτρια ΥΔΔΑΔ}
