Του Γιάννη Λεοντάρη

Ένα πολύ σημαντικό βήμα έγινε σήμερα σε ότι αφορά στη διαχείριση των μπαταριών και των αποβλήτων μπαταριών, καθώς το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο εξέδωσε ένα νέο κανονισμό που ενισχύει τους κανόνες βιωσιμότητας για τις μπαταρίες και τα απόβλητα μπαταριών.

Ο κανονισμός θα ρυθμίζει ολόκληρο τον κύκλο ζωής των μπαταριών (από την παραγωγή έως την επαναχρησιμοποίηση και την ανακύκλωση) και θα εγγυάται ότι είναι ασφαλείς, βιώσιμες και ανταγωνιστικές.

Η πρωτοβουλία αυτή έχει τεράστια σημασία, ιδίως λόγω της μαζικής ανάπτυξης της ηλεκτρικής κινητικότητας, καθώς η ζήτηση για μπαταρίες αναμένεται να υπερδεκαπλασιαστεί έως το 2030.

Ο κανονισμός του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου θα ισχύει για όλες τις μπαταρίες, συμπεριλαμβανομένων όλων των αποβλήτων φορητών μπαταριών, μπαταριών ηλεκτρικών οχημάτων, μπαταριών βιομηχανικού τύπου, μπαταριών εκκίνησης, φωτισμού και ανάφλεξης (που χρησιμοποιούνται κυρίως για οχήματα και μηχανήματα), καθώς και μπαταριών για ελαφρά μέσα μεταφοράς (πχ ηλεκτρικά ποδήλατα, ηλεκτρικά μοτοποδήλατα, ηλεκτρικά σκούτερ).

Οι νέοι κανόνες αποσκοπούν στην προώθηση μιας κυκλικής οικονομίας μέσω της ρύθμισης των μπαταριών καθόλη τη διάρκεια του κύκλου ζωής τους.

Ως εκ τούτου, ο κανονισμός θεσπίζει απαιτήσεις για το τέλος του κύκλου ζωής, συμπεριλαμβανομένων στόχων και υποχρεώσεων συλλογής, στόχων για την ανάκτηση υλικών και της διευρυμένης ευθύνης του παραγωγού.

Συγκεκριμένοι στόχοι και προδιαγραφές

Ο κανονισμός θέτει στόχους για τους παραγωγούς όσον αφορά τη συλλογή αποβλήτων φορητών μπαταριών (63% έως το τέλος του 2027 και 73% έως το τέλος του 2030) και εισάγει ειδικό στόχο συλλογής αποβλήτων μπαταριών για ελαφρά μέσα μεταφοράς (51% έως το τέλος του 2028 και 61% έως το τέλος του 2031).

Ο κανονισμός θέτει τον στόχο για την ανάκτηση λιθίου από απόβλητα μπαταριών στο 50% έως το 2027 και στο 80% το 2031, ο οποίος μπορεί να τροποποιηθεί μέσω κατ’ εξουσιοδότηση πράξεων, ανάλογα με τις εξελίξεις της αγοράς και της τεχνολογίας και τη διαθεσιμότητα λιθίου.

Ο κανονισμός προβλέπει ακόμα υποχρεωτικά ελάχιστα επίπεδα ανακυκλωμένου περιεχομένου για τις μπαταρίες βιομηχανικού τύπου, τις μπαταρίες φωτισμού και ανάφλεξης και τις μπαταρίες ηλεκτρικών οχημάτων.

Αυτά ορίζονται αρχικά σε 16% για το κοβάλτιο, 85% για τον μόλυβδο, 6% για το λίθιο και 6% για το νικέλιο.

Οι μπαταρίες θα πρέπει να διαθέτουν τεκμηρίωση για το ανακυκλωμένο περιεχόμενο.

Ο στόχος απόδοσης ανακύκλωσης για τις μπαταρίες νικελίου – καδμίου τίθεται στο 80% έως το τέλος του 2025 και στο 50% έως το τέλος του 2025 για τα άλλα απόβλητα μπαταριών.

Ο κανονισμός προβλέπει ότι έως το 2027 οι φορητές μπαταρίες που είναι ενσωματωμένες σε συσκευές θα πρέπει να μπορούν να αφαιρούνται και να αντικαθίστανται από τον τελικό χρήστη, αφήνοντας επαρκή χρόνο στους φορείς εκμετάλλευσης να προσαρμόσουν τον σχεδιασμό των προϊόντων τους στην απαίτηση αυτή.

Πρόκειται για σημαντική διάταξη για τους καταναλωτές.

Οι μπαταρίες ελαφρών μέσων μεταφοράς θα πρέπει να μπορούν να αντικατασταθούν από ανεξάρτητο επαγγελματία.

Δίκαιοι κανόνες για όλους τους φορείς εκμετάλλευσης

Οι νέοι κανόνες αποσκοπούν στη βελτίωση της λειτουργίας της εσωτερικής αγοράς μπαταριών και στη διασφάλιση δικαιότερου ανταγωνισμού χάρη στις απαιτήσεις ασφάλειας, βιωσιμότητας και επισήμανσης.

Αυτό φιλοδοξείται να επιτευχθεί μέσω κριτηρίων απόδοσης, ανθεκτικότητας και ασφάλειας, αυστηρών περιορισμών για επικίνδυνες ουσίες, όπως ο υδράργυρος, το κάδμιο και ο μόλυβδος, καθώς και υποχρεωτικών πληροφοριών σχετικά με το αποτύπωμα άνθρακα των μπαταριών.

Επίσης, κανονισμός εισάγει απαιτήσεις επισήμανσης και πληροφόρησης, μεταξύ άλλων σχετικά με τα κατασκευαστικά στοιχεία και το ανακυκλωμένο περιεχόμενο της μπαταρίας, καθώς και ηλεκτρονικό «διαβατήριο μπαταρίας» και κωδικό QR.

Προκειμένου να δοθεί στα κράτη μέλη και στους οικονομικούς παράγοντες στην αγορά επαρκής χρόνος προετοιμασίας, οι απαιτήσεις επισήμανσης θα τεθούν σε ισχύ από το 2026 και ο κωδικός QR από το 2027.

Περιβαλλοντικές και κοινωνικές επιπτώσεις

Ο νέος κανονισμός αποσκοπεί στη μείωση των περιβαλλοντικών και κοινωνικών επιπτώσεων καθ’ όλη τη διάρκεια του κύκλου ζωής της μπαταρίας.

Προς τούτο, ο κανονισμός θεσπίζει αυστηρούς κανόνες δέουσας επιμέλειας για τους φορείς εκμετάλλευσης, οι οποίοι πρέπει να επαληθεύουν την πηγή των πρώτων υλών που χρησιμοποιούνται για μπαταρίες που διατίθενται στην αγορά.

Από τους κανόνες δέουσας επιμέλειας εξαιρούνται οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις.

Τα επόμενα βήματα

Με την ψηφοφορία στο Συμβούλιο περατώνεται η διαδικασία έκδοσης, και ο κανονισμός θα υπογραφεί από το Συμβούλιο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.

Στη συνέχεια θα δημοσιευθεί στην επίσημη εφημερίδα της ΕΕ και θα τεθεί σε ισχύ 20 ημέρες αργότερα.

Ο νέος κανονισμός θα αντικαταστήσει την ισχύουσα οδηγία του 2006 για τις μπαταρίες και θα συμπληρώσει την ισχύουσα νομοθεσία, ιδίως όσον αφορά στη διαχείριση των αποβλήτων.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή είχε υποβάλλει πρόταση κανονισμού για τις μπαταρίες στις 10 Δεκεμβρίου 2020.

Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο καθόρισε γενική προσέγγιση στις 17 Μαρτίου 2022. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ενέκρινε τη διαπραγματευτική θέση του στην ολομέλεια της 10ης Μαρτίου 2022.

Μετά από διαπραγματεύσεις, επιτεύχθηκε προσωρινή συμφωνία μεταξύ της προεδρίας του Συμβουλίου και των διαπραγματευτών του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου.

Το αποτέλεσμα της συμφωνίας εγκρίθηκε από την ολομέλεια του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου στις 14 Ιουνίου 2023.