Αναδημοσίευση από περιοδικό ΧΡΗΜΑ
Μία από τις λύσεις που έχουν στη διάθεσή τους οι τράπεζες είναι η δημιουργία μιας δευτερογενούς αγοράς NPLs, στοιχείο το οποίο ζητούν επίμονα και οι Θεσμοί.
Η δημιουργία δευτερογενούς αγοράς NPLs (Μη εξυπηρετούμενων Δανείων) προβλέπεται μεταξύ άλλων στη συμπληρωματική συμφωνία της χώρας μας με τους Θεσμούς, ανοίγοντας το εύρος των διαπραγματευόμενων «πραγμάτων» γύρω από μια αγορά που, αν και αμφιλεγόμενη, εξελίσσεται ραγδαία σε παγκόσμιο επίπεδο.
Οι συγκεκριμένες αυτές αγορές αποτελούν αναπόσπαστο τμήμα των σχεδίων της διεθνούς αντιμετώπισης των κρίσεων χρέους, ιδιωτικού, κυρίως, αλλά και δημόσιου. Πρόκειται για μια στρατηγική επιλογή μόχλευσης πόρων, η οποία, συχνά, τις περισσότερες φορές, οδηγεί σε μια θεαματική και πολύ εκτεταμένη ανακατανομή περιουσίας και πλούτου, καθώς, μαζί με τα δάνεια που αλλάζουν χέρια, χέρια αλλάζουν και τα ενέχυρα που τα συνοδεύουν.
Από τις χώρες της Λατινικής Αμερικής μέχρι και την Ευρώπη, όπου υπήρξαν αναπτυγμένες σχετικά οικονομίες εξαγοράστηκαν καταρχάς κόκκινα δάνεια και γύρω από αυτά εξελίχθηκε μια αγορά, προκειμένου οι νέοι κάτοχοι πλέον αυτών των δανείων –κυρίως funds, αλλά όχι μόνο– να μπορούν να μεταπωλήσουν με κέρδος τα περιουσιακά αυτά στοιχεία, που αποδεικνύονται ενίοτε πολύ επικερδή. Η αποκόμιση σημαντικού κέρδους επιτυγχάνεται είτε επειδή τα δάνεια αυτά σφραγίζονται με ενέχυρα, τα οποία τα ακολουθούν σε όλη τους τη διαδρομή, είτε επειδή, λόγω της έλλειψης ενεχύρων, αγοράζονται εξαιρετικά φθηνά, και άρα η οποιαδήποτε μεταπώληση, έστω και ελαφρώς ακριβότερα, συνιστά σημαντικό κέρδος για τον πωλητή.
Με ποιον τρόπο όμως δημιουργείται και πώς λειτουργεί η δευτερογενής αγορά κόκκινων δανείων; Όπως επισημαίνουν παράγοντες που γνωρίζουν καλά τη λειτουργία αυτών των αγορών, δευτερογενή αγορά αποτελεί οποιαδήποτε δραστηριότητα λαμβάνει χώρα μετά την πρώτη πώληση των δανείων αυτών, ώστε να μπορέσει να υπάρξει τελικά και δεύτερη.
Τι περιλαμβάνει η δευτερογενής αγορά
Για να υπάρξει μια δεύτερη πώληση των δανείων αυτών, είτε μαζικά είτε κατά μόνας, πρέπει να έχουν γίνει πράγματα προς κάποια κατεύθυνση, που δεν είναι άλλη από τη διαμόρφωση αγοράς. Ως τέτοια νοούνται:
- H διαμόρφωση τιμής που πραγματοποιείται σε πρώτο χρόνο με την τιτλοποίηση και την πώληση των δανείων.
- Να γίνει επεξεργασία των χαρτοφυλακίων από ανεξάρτητους θεσμούς, ώστε να καταστεί εφικτή η εκμετάλλευση των ενεχύρων που προέκυψαν κατά την πώληση ενός χαρτοφυλακίου, αλλά και των ίδιων των δανείων.
- Να μπορεί να γίνει εκ νέου πρόταση στους αρχικούς οφειλέτες των δανείων.
- Να δημιουργούνται τίτλοι που θα μπορούν, δυνητικά, να διαπραγματεύονται σε μία αγορά.
Όλα τα παραπάνω συνιστούν μορφές δευτερογενούς αγοράς.
Το addendum στην υπηρεσία της δευτερογενούς αγοράς κόκκινων δανείων
Όπως παρατηρούν έγκυροι τραπεζικοί παράγοντες, η θεσμική λειτουργία των τραπεζών, όχι μόνο στη χώρα μας αλλά και γενικώς, θα διευρύνει από μόνη της τη δευτερογενή αγορά των κόκκινων δανείων.
Το γνωστό σε όλους πια addendum επιβάλλει στις τράπεζες, για τα νέα κόκκινα δάνεια, που υφίστανται από το 2018, μέσα σε μία διετία οι αρμόδιες υπηρεσίες τους να έχουν λάβει πρόβλεψη στο 100% των δανείων αυτών.
Αυτός, λοιπόν, θα είναι και ο επίλογος για τα νέα μη εξυπηρετούμενα ανοίγματα που δημιουργούνται στα χαρτοφυλάκια των τραπεζών. Άλλωστε, η έννοια του addendum στη λογοτεχνία είναι «επίλογος» ή «προσάρτημα».
Οι τράπεζες δεν θα έχουν λόγο να διακρατούν τα νέα NPEs επιχειρώντας να τα επαναφέρουν σε κανονικά δάνεια με ρυθμίσεις, αλλά θα προχωρούν σε τιτλοποίηση και πώληση αυτών σε πολύ μικρότερο χρονικό διάστημα από ό,τι το έπραξαν για τα παλιά δάνεια, για τα οποία η λύση της αναδιάρθρωσης ήταν πρώτη προτεραιότητα.
Και επειδή –όπως όλα δείχνουν– οι χορηγήσεις σε χώρες με ανακυκλούμενες κρίσεις χρέους δεν θα αποτελούν επικερδή υπόθεση για τις τράπεζες, αλλάζουν, και θα αλλάξουν πλήρως τα κριτήρια των χορηγήσεων.
Μελετάται η συμμετοχή των τραπεζών στη δευτερογενή αγορά κόκκινων δανείων
Το σημαντικότερο όμως όλων δεν θα είναι η αλλαγή αυτή καθαυτή, αλλά το γεγονός πως οι τράπεζες, με κάποιον τρόπο, θα θελήσουν, σε μια δεύτερη φάση, να αποκομίσουν κι αυτές κέρδος από τη δευτερογενή αγορά κόκκινων δανείων, είτε μέσω νέων επιχειρήσεων-funds που θα δημιουργήσουν είτε διαμορφώνοντας τους όρους λειτουργίας αυτής της δευτερογενούς αγοράς.
Όπως εξηγούν τραπεζικοί παράγοντες, στην παρούσα φάση, οι τράπεζες και οι Θεσμοί επιμένουν εμμονικά στην πραγματική πώληση, ή αλλιώς true selling, των κόκκινων δανείων. Αυτό σημαίνει πως πουλούν χαρτοφυλάκια με τον πλήρη κίνδυνο και δεν διατηρούν κανένα κομμάτι αυτού του κινδύνου, ώστε να αποκομίσουν σε μια δεύτερη φάση ένα δυνητικό κέρδος. Αργότερα, αυτή η πρακτική μπορεί να εξελιχθεί διαφορετικά.
Τέλος, ας σημειωθεί πως οι μαζικές πωλήσεις δανείων για τις τράπεζες μέσω τιτλοποιήσεων αποτελούν έναν τρόπο αυτές να μην επιβαρυνθούν με τον ΦΠΑ, καθώς η κατά μόνας μεταβίβαση ενός εκάστου δανείου είτε στην πρωτογενή είτε στη δευτερογενή αγορά επιβαρύνεται σαφώς με ΦΠΑ 24%.
Split στα κόκκινα δάνεια
Εν τω μεταξύ, τη λύση της Ιρλανδίας σε ό,τι αφορά τα κόκκινα δάνεια εξετάζουν οι Έλληνες τραπεζίτες, όπως υποστηρίζουν διεθνείς κύκλοι, γνώστες της κατάστασης. Πρόκειται για το γνωστό split & mortgage, που έχει προταθεί στο παρελθόν και από «γκουρού» των ελληνικών τραπεζών και το οποίο εφαρμόστηκε με απόλυτη επιτυχία στην Ιρλανδία, που αντιμετώπισε πρώτη μεγάλο πρόβλημα στον τραπεζικό της ιστό.
Η λύση αυτή προβλέπει διάσπαση του δανείου σε δύο μέρη: Το πρώτο είναι εκείνο που ο δανειολήπτης μπορεί να εξυπηρετήσει, ενώ το δεύτερο είναι εκείνο που δεν μπορεί να εξυπηρετήσει και που, στο τέλος της ημέρας, θα διαγραφεί.
Η εφαρμογή μιας τέτοιας λύσης στηρίζεται σε δύο βασικές παραμέτρους:
- Στην περίπτωση που ο δανειολήπτης δεν καταβάλει το πρώτο μέρος, επανεμφανίζεται αυτομάτως ως οφειλέτης και του δεύτερου μέρους του δανείου.
- Το πρώτο μέρος του δανείου πρέπει να εξοφληθεί στο όλον, προκειμένου να διαγραφεί τελικώς το δεύτερο μέρος του δανείου.
Οι τράπεζες πρέπει να ανακτήσουν τις εγγυήσεις των δανείων τους. Τότε και μόνον τότε τα δανειακά χαρτοφυλάκια εξυγιαίνονται. Προς αυτήν την κατεύθυνση μπορούν να χρησιμοποιηθούν όλοι οι απαραίτητοι μηχανισμοί και οι πωλήσεις σε funds, που, πολλές φορές, αποδεικνύονται καταλληλότερα στη διαχείριση από τις τράπεζες.
Ενδιαφέρον έχει το γεγονός πως η ίδια αυτή λύση προτάθηκε διά στόματος του αρχηγού της Αξιωματικής Αντιπολίτευσης, κ. Κυριάκου Μητσοτάκη, και για το χρέος των επιχειρήσεων προς το Δημόσιο. Την πρόταση έκανε ο κ. Μητσοτάκης στη συνέλευση της Ελληνικής Ένωσης Τραπεζών.
Η διαμόρφωση ενός φορολογικού συστήματος “balloon” για τις υπερχρεωμένες επιχειρήσεις, που θα σπάει το χρέος προς το Δημόσιο στα δύο (βιώσιμο και μη, όπως είχε προτείνει για τα κόκκινα δάνεια η επικεφαλής του Εποπτικού Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, Ντανιέλ Νουί), αλλά και η απόδοση ευθυνών που δεν έχουν παραγραφεί για τις χαμένες ανακεφαλαιοποιήσεις των τραπεζών –από την πολιτική που άσκησε η κυβέρνηση το α’ εξάμηνο του 2015– ήταν μερικές από τις ανακοινώσεις του αρχηγού της Αξιωματικής Αντιπολίτευσης, στην ομιλία του στη Γενική Συνέλευση της Ελληνικής Ένωσης Τραπεζών.
