Νέες τάσεις και προϊόντα στην αγορά πρόσθετων-βελτιωτικών τροφίμων

της Κυρέλας Πέτρου

Μια δυναμική αγορά, με μεγάλες προοπτικές περαιτέρω ανάπτυξης, αποτελεί η βιομηχανία παραγωγής πρόσθετων και βελτιωτικών τροφίμων και ποτών. Οι εξελίξεις στη βιομηχανία τροφίμων, σε συνδυασμό με τις καταναλωτικές τάσεις και ανάγκες, αποτελούν τον βασικό μοχλό ανάπτυξης για τον συγκεκριμένο, πολυδιάστατο και κατακερματισμένο χώρο.

Πρόκειται κυρίως για μικρές επιχειρήσεις, με μεγάλη εξειδίκευση σε συγκεκριμένους τομείς, που στο μεγαλύτερο μέρος τους αναπτύσσουν εμπορική δραστηριότητα και σε μικρότερο βαθμό παραγωγική.

Όπως αναφέρει ο κ. Χρήστος Βογιάννου, πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος της Provil, μίας από τις κορυφαίες επιχειρήσεις του κλάδου, «ο χώρος των επιχειρήσεων παραγωγής βελτιωτικών τροφίμων είναι μεγάλος και παρουσιάζει μεγάλη διασπορά. Είναι χαρακτηριστικό ότι για κάθε υποκλάδο της βιομηχανίας παραγωγής τροφίμων και ποτών υπάρχουν και οι αντίστοιχες εταιρείες παραγωγής βελτιωτικών. Παραδείγματος χάριν, άλλες εταιρείες δραστηριοποιούνται σε βελτιωτικά για τον κλάδο των ελαίων, άλλες για τον χώρο του κρέατος, των αλλαντικών κ.λπ. Μπορούμε να πούμε ότι υπάρχει πολύ μεγάλη εξειδίκευση».

Σύμφωνα με όσα ο ίδιος αναφέρει, πρόκειται ως επί το πλείστον για μικρές εταιρείες, με εμπορικό κυρίως αντικείμενο, καθώς εισάγουν τα συγκεκριμένα προϊόντα. Λίγες είναι αυτές που αναπτύσσουν δική τους παραγωγή σε κλίμακα. Αυτό εκτιμάται ότι συμβαίνει επειδή η παραγωγή δεν είναι εύκολη, ειδικά για τις μικρές επιχειρήσεις, καθώς απαιτείται πολυετής έρευνα και επενδύσεις.

Ο κ. Βογιάννου εκφράζει και τον προβληματισμό του για τα αρνητικά δημοσιεύματα που βλέπουν, κατά καιρούς, το φως της δημοσιότητας για τα πρόσθετα τροφίμων, από τα οποία εκτιμάται ότι δημιουργείται μια στρεβλή εικόνα, που απέχει από την πραγματικότητα.

Tα πρόσθετα τροφίμων είναι φυσικές ή συνθετικές ουσίες που προστίθενται σκόπιμα στα τρόφιμα για να εκτελέσουν ορισμένες τεχνολογικές λειτουργίες

Σύμφωνα με όσα αναφέρει: «Τα βελτιωτικά τροφίμων είναι μια σειρά προϊόντων τροφίμων που επιτάσσει ο σύγχρονος τρόπος ζωής, προκειμένου τα τρόφιμα να συντηρούνται σωστά, διατηρώντας τα θρεπτικά τους συστατικά, μέχρι να καταναλωθούν. Είναι αναγκαία και χρησιμοποιούνται παντού στον κόσμο».

Σημειώνεται ότι τα πρόσθετα τροφίμων είναι ένα ζήτημα που προκαλεί αδικαιολόγητες ανησυχίες για την υγεία, εδώ και πολλά χρόνια. Η επιστημονική έρευνα δεν επιβεβαιώνει αυτούς τους φόβους. Περιπτώσεις αλλεργικών ή άλλων αντιδράσεων σε πρόσθετα παρατηρούνται στο ίδιο ποσοστό με την πρόσληψη τροφών χωρίς πρόσθετα, όπως οι ξηροί καρποί και τα θαλασσινά. Υπάρχουν μάλιστα πρόσθετα, όπως τα αντιοξειδωτικά, τα οποία θεωρείται ότι προστατεύουν από σοβαρές παθήσεις.

Όπως επισημαίνει ο κ. Βογιάννου, «υπάρχει μεγάλη δυναμική στον χώρο, ανάλογη με τη δυναμική που παρουσιάζει και η βιομηχανία τροφίμων και ποτών. Είναι παράλληλη η πορεία».

Οι καταναλωτικές τάσεις, που εκτιμάται ότι αποτελούν ευκαιρίες ανάπτυξης για τον κλάδο, αποτελούν τα λεγόμενα clean label προϊόντα, η αγορά των προϊόντων vegan, όπως και τα προϊόντα με υψηλή περιεκτικότητα σε πρωτεΐνη.

Η Provil είναι μία από τις εταιρείες που παράγουν στην Ελλάδα, επικεντρωμένη κυρίως στα μείγματα καρυκευμάτων και μπαχαρικών, που μπορούν να καλύψουν όλο το φάσμα της βιομηχανίας τροφίμων. Πέρα από τα παραπάνω προϊόντα, παράγει μαρινάδες, ζωμούς, σάλτσες, ντιπ κ.ά. (περίπου 650 κωδικούς), ενώ μπορεί να παρασκευάσει –σχεδόν– οποιοδήποτε προϊόν της ζητηθεί, καθώς διαθέτει ένα ιδιαίτερα καταρτισμένο τμήμα έρευνας και τεχνολογίας.

Ο μεγαλύτερος όγκος της παραγωγής της αφορά την εγχώρια αγορά, πραγματοποιούνται όμως και εξαγωγές, μετά τη μεγάλη επένδυση που έχει πραγματοποιήσει η εταιρεία τα τελευταία χρόνια. Με τον τρόπο αυτό εκτιμάται ότι έχει δημιουργήσει ένα σοβαρό υπόβαθρο ώστε τα επόμενα χρόνια να μπορεί να αποκτήσει εντονότερη παρουσία στο εξωτερικό.

Πρόκειται κυρίως για μικρές επιχειρήσεις, με μεγάλη εξειδίκευση σε συγκεκριμένους τομείς

«Η διεθνής αγορά είναι πολύ δύσκολη και ανταγωνιστική, με την ποιότητα όμως των προϊόντων μας και των εξειδικευμένων προτάσεων που προσφέρουμε, προσπαθούμε κι εμείς να αποκτήσουμε τη θέση μας σε αυτόν τον χώρο» σημειώνει ο κ. Βογιάννου.

Σύμφωνα με τον Ενιαίο Φορέα Ελέγχου Τροφίμων (ΕΦΕΤ), τα πρόσθετα τροφίμων είναι φυσικές ή συνθετικές ουσίες που προστίθενται σκόπιμα στα τρόφιμα για να εκτελέσουν ορισμένες τεχνολογικές λειτουργίες. Η προσθήκη μπορεί να έχει κύριο σκοπό τη βελτίωση των οργανοληπτικών χαρακτηριστικών, τη σταθερότητα, τη συντήρηση των τροφίμων.

Η προσθήκη π.χ. συντηρητικού εμποδίζει την ανάπτυξη μικροοργανισμών που θα μπορούσε να προκαλέσει τροφική δηλητηρίαση, με αποτέλεσμα να αυξάνεται η διάρκεια συντήρησης του τροφίμου. Η προσθήκη ενισχυτικού γεύσης ή χρωστικής βελτιώνει τη γεύση ή την εμφάνιση του τροφίμου, αντίστοιχα.

Πολλά πρόσθετα τροφίμων υπάρχουν στη φύση (π.χ. η ερυθρά χρωστική της ρίζας των τεύτλων, οι ανθοκυανίνες), άλλα, ενώ υπάρχουν στη φύση, παρασκευάζονται συνθετικά (π.χ. το ασκορβικό οξύ). Τέλος, υπάρχουν πρόσθετα που δεν βρίσκονται στη φύση, αλλά παρασκευάζονται συνθετικά (π.χ. το συνθετικό γλυκαντικό ασπαρτάμη, που χρησιμοποιείται αντί της ζάχαρης).

Σύμφωνα με την κοινοτική νομοθεσία, «πρόσθετο τροφίμων» είναι οποιαδήποτε ουσία που, είτε έχει θρεπτική αξία είτε όχι, δεν καταναλώνεται συνήθως μόνη της ως τρόφιμο ούτε χρησιμοποιείται συνήθως ως χαρακτηριστικό συστατικό τροφίμων, και της οποίας η σκόπιμη προσθήκη στα τρόφιμα, για τεχνολογικούς σκοπούς, κατά την κατασκευή, τη μεταποίηση, την παρασκευή, την κατεργασία, τη συσκευασία, τη μεταφορά ή την αποθήκευση, έχει ως αποτέλεσμα, ή αναμένεται λογικά να έχει ως αποτέλεσμα, να αποτελέσει η ίδια ή τα παράγωγά της συστατικό στοιχείο των τροφίμων αυτών, άμεσα ή έμμεσα.

Τα πρόσθετα αξιολογούνται για την ασφάλειά τους πριν εγκριθούν. Ανεξάρτητες επιτροπές επιστημόνων υποβάλλουν τα πρόσθετα σε κατάλληλες δοκιμές και τοξικολογική αξιολόγηση. Αν αποδειχθεί η τεχνολογική ανάγκη για τη χρήση τους και η ασφάλειά τους, δηλαδή ότι δεν παρουσιάζουν κανένα κίνδυνο για την ανθρώπινη υγεία, εγκρίνονται. Με την έγκριση των πρόσθετων, προσδιορίζονται τα εξής:

• Σε ποια τρόφιμα επιτρέπεται η χρήση τους
• Οι όροι σύμφωνα με τους οποίους γίνεται η προσθήκη αυτή
• Η ελάχιστη δόση που είναι απαραίτητη για την επίτευξη του επιθυμητού αποτελέσματος

Αντίστοιχα, αν αποδειχθεί ότι δεν είναι ασφαλή για την ανθρώπινη υγεία, αναστέλλεται η χρήση τους, γενικά ή σε συγκεκριμένα μόνο τρόφιμα. Τα πρόσθετα ομαδοποιούνται σε κατηγορίες σύμφωνα με την κύρια λειτουργία τους. Ωστόσο, η κατάταξη ενός πρόσθετου σε συγκεκριμένη κατηγορία δεν αποκλείει τη χρησιμοποίησή του και σε άλλες λειτουργίες.

Σε κάθε πρόσθετο αντιστοιχεί ένας τριψήφιος ή τετραψήφιος αριθμός. Πριν από τον αριθμό υπάρχει η ένδειξη Ε, που δηλώνει ότι έχει εγκριθεί η κυκλοφορία του στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Χρησιμοποιώντας τον κωδικό αριθμό δεν συγχέονται τα πρόσθετα που έχουν περισσότερα από ένα ονόματα ή παρόμοια ονόματα. Επίσης, εξοικονομείται χώρος κατά την επισήμανση του τροφίμου.

Ευκαιρίες ανάπτυξης για τον κλάδο αποτελούν τα clean label προϊόντα, η αγορά των προϊόντων vegan, όπως και τα προϊόντα με υψηλή περιεκτικότητα σε πρωτεΐνη

Στη συσκευασία όλων των τροφίμων υπάρχει υποχρεωτικά ο κατάλογος των συστατικών του, ο οποίος συνίσταται στην παράθεση όλων των συστατικών του τροφίμου κατά σειρά ελαττούμενης περιεκτικότητας ως προς το βάρος, συμπεριλαμβανομένων των πρόσθετων. Ο καταναλωτής μπορεί, επομένως, να ελέγξει ποια πρόσθετα περιέχονται σε ένα τρόφιμο διαβάζοντας την ετικέτα. Στον κατάλογο των συστατικών τα πρόσθετα αναφέρονται υποχρεωτικά με το όνομα της κατηγορίας και το ειδικό τους όνομα ή τον αριθμό Ε.

Όταν υπάρχουν νέα στοιχεία που οδηγούν στο συμπέρασμα ότι η χρήση ενός πρόσθετου θέτει σε κίνδυνο την ανθρώπινη υγεία, η χρήση του μπορεί να καταργηθεί, να ανασταλεί ή να περιοριστεί προσωρινά.

Οι κατηγορίες των πρόσθετων τροφίμων, καθώς και η λειτουργία τους, είναι οι εξής:

Χρωστικές: Προσθέτουν ή αποκαθιστούν το χρώμα ενός τροφίμου που έχει χαθεί κατά την επεξεργασία του.

Συντηρητικά: Παρατείνουν τον χρόνο διατήρησης των τροφίμων, προστατεύοντάς τα από τις αλλοιώσεις που προκαλούνται από τους μικροοργανισμούς.

Αντιοξειδωτικά: Παρατείνουν τον χρόνο διατήρησης των τροφίμων, προστατεύοντάς τα από τις αλλοιώσεις που προκαλούνται από την οξείδωση (όπως το τάγγισμα των λιπών και οι μεταβολές χρώματος).

Φορείς: Χρησιμοποιούνται για τη διάλυση, την αραίωση, τη διασπορά ή άλλη φυσική τροποποίηση προσθέτου τροφίμων χωρίς να μεταβάλλουν τα τεχνολογικά χαρακτηριστικά του (και χωρίς να ασκούν οι ίδιοι τεχνολογικές επιδράσεις), προκειμένου να διευκολύνουν τον χειρισμό, την εφαρμογή ή τη χρήση του.

Γαλακτωματοποιητές: Επιτρέπουν τον σχηματισμό ή τη διατήρηση ομοιογενούς μείγματος δύο ή περισσοτέρων μη μειγνυόμενων φάσεων, όπως το λάδι και το νερό, σε τρόφιμο.

Γαλακτωματοποιητικά άλατα: Μετατρέπουν τις πρωτεΐνες που περιέχονται στο τυρί σε διασπαρμένη μορφή και, κατ’ αυτόν τον τρόπο, επιφέρουν ομοιογενή κατανομή των λιπών και των άλλων συστατικών.

Πυκνωτικά μέσα: Αυξάνουν το ιξώδες ενός τροφίμου.

Πηκτωματογόνοι παράγοντες: Προσδίδουν σε ένα τρόφιμο υφή μέσω του σχηματισμού ενός πηκτώματος.

Σταθεροποιητές: Επιτρέπουν τη διατήρηση της φυσικοχημικής κατάστασης ενός τροφίμου, δηλαδή επιτρέπουν τη διατήρηση της ομοιογενούς διασποράς δύο ή περισσότερων μη μειγνυόμενων ουσιών σε ένα τρόφιμο. Περιλαμβάνουν επίσης ουσίες που σταθεροποιούν, συντηρούν ή εντείνουν το υπάρχον χρώμα ενός τροφίμου.

Ενισχυτικά γεύσης: Ενισχύουν την υπάρχουσα γεύση ή/και οσμή του τροφίμου.

Οξέα: Αυξάνουν την οξύτητα των τροφίμων ή/και τους προσδίδουν όξινη γεύση.

Ρυθμιστές οξύτητας: Μεταβάλλουν ή ελέγχουν την οξύτητα ή την αλκαλικότητα του τροφίμου.

Αντισυσσωματοποιητικοί παράγοντες: Μειώνουν την τάση μεμονωμένων σωματιδίων του τροφίμου να προσκολλώνται μεταξύ τους.

Τροποποιημένα άμυλα: Λαμβάνονται με μία ή περισσότερες χημικές επεξεργασίες βρώσιμων αμύλων, μπορεί να έχουν υποστεί φυσική ή ενζυματική επεξεργασία και επίσης μπορεί να έχουν υποστεί όξινη ή αλκαλική αραίωση ή λεύκανση.

Γλυκαντικά: Χρησιμοποιούνται για να προσδώσουν γλυκιά γεύση στα τρόφιμα ή ως επιτραπέζια γλυκαντικά. Η χρήση γλυκαντικών υλών αντί της ζάχαρης είναι δικαιολογημένη για την παραγωγή τροφίμων μειωμένων θερμίδων, τροφίμων που δεν προκαλούν τερηδόνα ή τροφίμων χωρίς προσθήκη ζάχαρης για την παράταση του χρόνου διατήρησης, χάρη στην αντικατάσταση της ζάχαρης, καθώς και για την παραγωγή διαιτητικών προϊόντων.

Διογκωτικά αρτοποιίας: Αυξάνουν τον όγκο της ζύμης ή του παναρίσματος, ελευθερώνοντας αέριο.

Αντιαφριστικοί παράγοντες: Προλαμβάνουν ή περιορίζουν τον σχηματισμό αφρού.

Αφριστικοί παράγοντες: Επιτρέπουν την ομοιογενή διασπορά αερίου φάσεως σε υγρό ή στερεό τρόφιμο.

Υλικά για γλασάρισμα (συμπεριλαμβανομένων των λιπαντικών μέσων): Προσδίδουν στιλπνότητα ή παρέχουν προστατευτική επικάλυψη, τοποθετούμενα στην εξωτερική επιφάνεια του τροφίμου.

Βελτιωτικό αλεύρων: Προστίθενται στο αλεύρι ή στη ζύμη προκειμένου να βελτιώσουν την αρτοποιητική ικανότητά τους.

Σκληρυντικοί παράγοντες: Καθιστούν ή διατηρούν τους ιστούς των φρούτων ή των λαχανικών σκληρούς ή τραγανούς, ή αλληλεπιδρούν με τους πηκτωματογόνους παράγοντες για την παρασκευή ή την ενίσχυση πηκτώματος.

Υγροσκοπικά μέσα: Αποτρέπουν την ξήρανση των τροφίμων ή προάγουν τη διάλυση μιας σκόνης σε υδατικό μέσο.

Συμπλοκοποιητές: Σχηματίζουν χημικά σύμπλοκα με μεταλλικά ιόντα.

Διογκωτικοί παράγοντες: Συμβάλλουν στη διόγκωση τροφίμου χωρίς να συμβάλλουν σημαντικά στη διαθέσιμη ενεργειακή αξία του.

Αέρια συσκευασίας: Τα αέρια, πλην του αέρα, τα οποία εισάγονται σε περιέκτη πριν, κατά ή μετά την τοποθέτηση τροφίμου στον εν λόγω περιέκτη.

Προωστικοί παράγοντες: Τα αέρια, πλην του αέρα, τα οποία προκαλούν την αποβολή τροφίμου από περιέκτη.

…………………………