Πέντε κρίσιμα ζητήματα στην αγορά ενέργειας

Δυσκολίες για το ενεργειακό σύστημα εν μέσω γεωπολιτικών και περιβαλλοντικών κρίσεων σύμφωνα με το “ EI Statistical Review of World Energy”

• Μετά από επτά δεκαετίες δημοσίευσης από την bp, το  “EI Statistical Review” ρίχνει φως σε ένα ταραχώδες 2022
• Την κρίση ζήτησης της πανδημίας διαδέχθηκε η κρίση εφοδιασμού στο παγκόσμιο ενεργειακό σύστημα υπό την σκιά του πολέμου
• Οι εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα  που σχετίζονται με την ενέργεια αυξήθηκαν σε παγκόσμιο επίπεδο παρά την αύξηση ρεκόρ στην παραγωγή ηλιακής και αιολικής ενέργειας

Το Energy Institute (EI) και οι KPMG και Kearney δημοσίευσαν την 72^η ετήσια έκδοση ”Statistical Review of World Energy”, που παρουσιάζει για πρώτη φορά τα πλήρη παγκόσμια ενεργειακά δεδομένα για το 2022.

Από τα δεδομένα αυτά ανακύπτουν πέντε κρίσιμα ζητήματα:

• ⎯Μετά την πανδημία της COVID-19, τα μοτίβα ζήτησης καυσίμων μεταφορών συνέχισαν να ανακάμπτουν, με σημαντικές όμως διαφοροποιήσεις μεταξύ γεωγραφικών περιοχών και τύπων καυσίμων. Μία σημαντική παρέκκλιση ήταν η Κίνα, ιδίως όσον αφορά τα αεροπορικά καύσιμα που παρέμειναν σημαντικά χαμηλότερα από τα προ-COVID επίπεδά, λόγω της πολιτικής της χώρας για «μηδενικό COVID».
• ⎯Η σύγκρουση στην Ουκρανία και οι περικοπές των ρωσικών προμηθειών στην Ευρώπη οδήγησαν σε ρεκόρ διεθνών τιμών φυσικού αερίου στην Ευρώπη (τριπλάσια αύξηση) και στην Ασία (διπλάσια) και σε άνευ προηγουμένου αλλαγές στις παγκόσμιες εμπορικές ροές πετρελαίου και φυσικού αερίου.
• ⎯Ο ισχυρός ρυθμός εξάπλωσης των ανανεώσιμων πηγών στον τομέα της ενέργειας συνεχίστηκε, με την ηλιακή και την αιολική ενέργεια να κυριαρχούν. Το 2022 καταγράφηκε η μεγαλύτερη αύξηση που έχει υπάρξει ποτέ στην ισχύ νέων αιολικών και ηλιακών εγκαταστάσεων. Μαζί συγκέντρωσαν το μερίδιο ρεκόρ του 12% της παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας, με την ηλιακή ενέργεια να σημειώνει άνοδο 25% και την αιολική 13,5%. Οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας (πλην υδροηλεκτρικής) κάλυψαν το 84% της καθαρής αύξησης της ζήτησης ηλεκτρικής ενέργειας το 2022.
• ⎯Η παγκόσμια κατανάλωση πρωτογενούς ενέργειας αυξήθηκε κατά περίπου 1% το 2022, σχεδόν 3% πάνω από τα προ-Covid επίπεδα του 2019. Στο πλαίσιο αυτό, το φυσικό αέριο μειώθηκε κατά 3% και οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας (πλην υδροηλεκτρικής) κατέγραψαν 13% άνοδο. Η κυριαρχία των ορυκτών καυσίμων παρέμεινε σε μεγάλο βαθμό αμετάβλητη, αγγίζοντας το 82% της συνολικής κατανάλωσης.
• ⎯Οι παγκόσμιες εκπομπές που σχετίζονται με την ενέργεια συνέχισαν να αυξάνονται, σημειώνοντας άνοδο 0,8%, παρά την σημαντική αύξηση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας.

Η Πρόεδρος του EI, Juliet Davenport OBE HonFEI δήλωσε «Η έκθεση  “EI Statistical Review” παρέχει μια υψηλού επιπέδου επισκόπηση για το πώς τα ενεργειακά μας συστήματα προσαρμόζονται στις κλιμακούμενες γεωπολιτικές και περιβαλλοντικές κρίσεις. Το 2022 υπήρξαμε μάρτυρες κάποιων από τις χειρότερες επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής, όπως οι καταστροφικές πλημμύρες που έπληξαν εκατομμύρια ανθρώπους στο Πακιστάν ή οι πρωτοφανείς καύσωνες στην Ευρώπη και στη Βόρεια Αμερική, χρειάζεται ωστόσο να ψάξουμε πολύ σε αυτά τα νέα δεδομένα προκειμένου να βρούμε κάποια αισιόδοξα νέα σχετικά με την ενεργειακή μετάβαση. Παρά την περαιτέρω ισχυρή ανάπτυξη της αιολικής και της ηλιακής ενέργειας στον ενεργειακό τομέα, οι συνολικές παγκόσμιες εκπομπές των αερίων του θερμοκηπίου που σχετίζονται με την ενέργεια αυξήθηκαν για άλλη μια φορά. Εξακολουθούμε να οδεύουμε προς την αντίθετη κατεύθυνση από αυτήν που απαιτούν οι στόχοι της Συμφωνίας του Παρισιού.»

Ο Δημήτρης Παπακανέλλου, Partner, Consulting, KPMG στην Ελλάδα, δήλωσε σχετικά «Η παγκόσμια ενεργειακή κρίση του 2022 με την εκτόξευση των τιμών φυσικού αερίου, εν μέρει ως αποτέλεσμα και της πολεμικής σύγκρουσης Ρωσίας και Ουκρανίας, οδήγησαν στη λήψη άμεσων μέτρων και στην υιοθέτηση πολιτικών από τις Κυβερνήσεις με στόχο την ελαχιστοποίηση των επιπτώσεων σε όλα τα τμήματα καταναλωτών – οικιακών, εμπορικών και βιομηχανικών. Όπως προκύπτει και από την έκθεση “EI Statistical Review”, παρόλο που το 2022 σημειώθηκε σε παγκόσμιο επίπεδο μια σημαντική αύξηση της τάξης του 14,7%  στην παραγωγή ηλεκτρισμού από ηλιακά και αιολικά συστήματα, η συμμετοχή στο μείγμα παραμένει μικρή (14,4%) με αποτέλεσμα να εντείνονται οι συζητήσεις για την διαμόρφωση των κατάλληλων στρατηγικών που θα οδηγήσουν σε αύξηση τόσο της ενεργειακής ανεξαρτησίας αλλά και της ενεργειακής ασφάλειας των Κρατών.»

Ο Διευθύνων Σύμβουλος της EI, Nick Wayth CEng FEI FMechE, αναφέρει «Καθώς ο κόσμος εξήλθε από την πανδημία και τον αντίκτυπό της στη ζήτηση, το 2022 είδαμε και πάλι τις αγορές ενέργειας σε κρίση, με τη σύγκρουση στην Ουκρανία να ανατρέπει τις προβλέψεις σχετικά με τον εφοδιασμό παγκοσμίως. Αυτό με τη σειρά του προκάλεσε κρίση τιμών και ασφυκτικές πιέσεις στο κόστος ζωής σε πολλές οικονομίες. Το  “EI Statistical Review” αναδεικνύει το πώς οι παγκόσμιες αγορές ενέργειας δυσκολεύθηκαν να ανταποκριθούν στην κρίση, πώς το εμπόριο και οι ροές της ενέργειας συρρικνώθηκαν και πόσο ευάλωτες είναι οι οικονομίες μας σε κλυδωνισμούς στον εφοδιασμό και στις τιμές».  

Ο Simon Virley CB FEI, Vice Chair and Head of Energy and Natural Resources της KPMG in the UK, σχολιάζει «Το  “EI Statistical Review” αποτελεί απαραίτητο ανάγνωσμα για τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής ανά τον κόσμο που προσπαθούν να εξισορροπήσουν το «τρίλημμα» της ενέργειας. Όλες οι πτυχές του τριλήμματος τέθηκαν υπό έντονες πιέσεις το 2022. Παρά την αύξηση ρεκόρ στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, το μερίδιο της παγκόσμιας ενέργειας που συνεχίζει να προέρχεται από ορυκτά καύσιμα παραμένει πεισματικά κολλημένο στο 82%, γεγονός που πρέπει να σημάνει τον συναγερμό προς τις κυβερνήσεις προκειμένου να επισπεύσουν την ενεργειακή μετάβαση».

Ο Richard Forrest FEI, Global Sustainability Lead Partner and Chair του Energy Transition Institute της Kearney, υπογραμμίζει «Το 2022 ήταν μια ταραχώδης χρονιά για τον ενεργειακό κλάδο, με τη σύγκρουση στην Ουκρανία και το τέλος της πανδημίας να οδηγεί τις ανησυχίες για το ενεργειακό κόστος και την ασφάλεια στην κορυφή των προτεραιοτήτων σε πολλές περιοχές. Η παγκόσμια κατανάλωση ενέργειας αυξήθηκε κατά 1,1% στη διάρκεια του έτους, με αύξηση 0,8% στις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου, γεγονός που αναδεικνύει ακόμα περισσότερο την ανάγκη για επείγουσα δράση ώστε να τεθεί ο κόσμος στη σωστή πορεία προς την επίτευξη των στόχων του Παρισιού. Η ανάγκη για επιτάχυνση της ενεργειακής μετάβασης για την παροχή καθαρής, οικονομικά προσιτής και ασφαλούς ενέργειας ποτέ δεν υπήρξε μεγαλύτερη». 

Καίρια δεδομένα για το 2022

Πρωτογενής ενέργεια 

• Η αύξηση στη ζήτηση πρωτογενούς ενέργειας επιβραδύνθηκε το 2022, με άνοδο μόλις 1,1%, σε σύγκριση με 5,5% το 2021, ενώ αυξήθηκε περίπου 3% πάνω από τα επίπεδα του 2019 προ-COVID-19.
• Η κατανάλωση αυξήθηκε σε όλες τις περιοχές εκτός από την Ευρώπη (-3,8%) και την Κοινοπολιτεία Ανεξάρτητων Κρατών (-5,8%).
• Το μερίδιο των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας (εκτός της υδροηλεκτρικής) στην κατανάλωση πρωτογενούς ενέργειας έφτασε το 7,5%, σημειώνοντας αύξηση σχεδόν 1% σε σύγκριση με το προηγούμενο έτος.
• Η κατανάλωση ορυκτών καυσίμων ως ποσοστό της πρωτογενούς ενέργειας παρέμεινε σταθερή στο 82%.

Εκπομπές άνθρακα 

• Οι εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα από τη χρήση ενέργειας, τις βιομηχανικές διεργασίες, την καύση απαερίων και το μεθάνιο (με όρους ισοδύναμου διοξειδίου του άνθρακα) συνέχισαν να αυξάνονται, καταγράφοντας νέο υψηλό αύξησης κατά 0,8% το 2022 και αγγίζοντας τα 39,3 GtCO2e, με τις εκπομπές από τη χρήση ενέργειας να αυξάνονται κατά 0,9% στα 34,4 GtCO2.
• Αντίθετα, οι εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα από την καύση απαερίων μειώθηκαν κατά 3,8% και οι εκπομπές από μεθάνιο και βιομηχανικές διεργασίες κατά 0,2%.

Πετρέλαιο 

• Οι τιμές του αργού πετρελαίου Brent ήταν κατά μέσο όρο 101 $/βαρέλι το 2022, στο υψηλότερο επίπεδό τους από το 2013.
• Η κατανάλωση πετρελαίου συνέχισε να μεγαλώνει, με αύξηση κατά 2,9 b/d την ημέρα φτάνοντας τα 97,3 εκατομμύρια b/d την ημέρα, που είναι όμως μικρότερη αύξηση από αυτήν που είδαμε μεταξύ 2020 και 2021. Η κατανάλωση παρέμεινε κατά 0,7% κάτω από τα επίπεδα του 2019.
• Ανά περιοχή, η κατανάλωση εντός ΟΟΣΑ αυξήθηκε κατά 1,4 εκατομμύρια b/d και εκτός ΟΟΣΑ κατά 1,5 εκατομμύρια b/d. Το μεγαλύτερο μέρος της αύξησης προήλθε από καύσιμα αεριωθούμενων/κηροζίνη (0,9 εκατομμύρια b/d) και ντίζελ/βενζίνη (0,7 εκατομμύρια b/d).
• Η παγκόσμια παραγωγή πετρελαίου αυξήθηκε κατά 3,8 εκατομμύρια b/d το 2022, με πάνω από το 60% της αύξησης να προέρχεται από τον OPEC+. Μεταξύ όλων των χωρών, η Σαουδική Αραβία (1.182.000 b/d) και οι ΗΠΑ (1.091.000 b/d) σημείωσαν τις μεγαλύτερες αυξήσεις. Η Νιγηρία κατέγραψε τη μεγαλύτερη μείωση στην παραγωγή (184.000 b/d) με την παραγωγή στη Λιβύη να μειώνεται κατά 181.000 b/d.
• Η δυναμικότητα διύλισης αυξήθηκε ελαφρά κατά περίπου 534.000 b/d πέρυσι λόγω της αύξησης της δυναμικότητας σε χώρες εκτός ΟΟΣΑ.

Φυσικό αέριο 

• Οι τιμές του φυσικού αερίου ανήλθαν σε επίπεδα ρεκόρ στην Ευρώπη και την Ασία το 2022, καθώς σχεδόν τριπλασιάστηκαν στην Ευρώπη (τιμή TTF στα $37/mmBtu κατά μέσο όρο ) και διπλασιάστηκαν στην ασιατική αγορά άμεσης παράδοσης (spot) LNG (JKM κατά μέσο όρο 34 $/mmBtu). Οι τιμές του αμερικανικού Henry Hub αυξήθηκαν πάνω από 50% στα 6,5 $/mmBtu κατά μέσο όρο το 2022 – το υψηλότερο ετήσιο επίπεδό τους από το 2008.
• Η παγκόσμια ζήτηση φυσικού αερίου μειώθηκε κατά 3% το 2022, πέφτοντας μόλις λίγο κάτω από το όριο των 4 Tcm που επιτεύχθηκε για πρώτη φορά το 2021. Το αντίστοιχο μερίδιό στην πρωτογενή ενέργεια το 2022 μειώθηκε ελαφρά στο 24% (από 25% το 2021).
• Η παγκόσμια παραγωγή φυσικού αερίου παρέμεινε σχετικά σταθερή σε σύγκριση με το 2021.
• Η προσφορά LNG αυξήθηκε κατά 5% (26 Bcm) στα 542 Bcm το 2022, σε παρόμοια επίπεδα με το 2021. Οι αυξήσεις της προσφοράς LNG προήλθαν κυρίως από τη Βόρεια Αμερική (10 Bcm) και την περιοχή Ασίας-Ειρηνικού (8 Bcm). Όλες οι άλλες περιοχές συνέβαλαν θετικά στην αύξηση της προσφοράς LNG το 2022 (8 Bcm).
• Η αύξηση της παγκόσμιας ζήτησης LNG προήλθε από την Ευρώπη (62 Bcm) το 2022. Οι χώρες στην περιοχή της Ασίας-Ειρηνικού μείωσαν τις εισαγωγές LNG κατά 24 Bcm και εκείνες στη Νότια και Κεντρική Αμερική κατά 11 Bcm.
• Η Ιαπωνία αντικατέστησε την Κίνα ως ο μεγαλύτερος εισαγωγέας LNG στον κόσμο, με σχεδόν 60% της παγκόσμιας αύξησης της ζήτησης LNG το 2022. Η περιοχή της Ασίας-Ειρηνικού αντιστοιχεί σε περίπου 65% της παγκόσμιας ζήτησης LNG, σημειώνονται όμως μείωση 6,5% σε σύγκριση με το 2021, ενώ η Ευρώπη αύξησε τις εισαγωγές LNG κατά 57%.
• Οι συνολικές καθαρές συναλλαγές μέσω αγωγών φυσικού αερίου μειώθηκαν κατά περίπου 15% παγκοσμίως το 2022 (78 Bcm). Οι εισαγωγές μέσω ευρωπαϊκών αγωγών μειώθηκαν κατά 35% (82 Bcm), σχεδόν εξ ολοκλήρου λόγω προβλημάτων εφοδιασμού από τη Ρωσία. Γενικά, οι συνολικές εξαγωγές των ρωσικών αγωγών μειώθηκαν κατά 38%. Η Μέση Ανατολή αύξησε τις εξαγωγές των αγωγών της κατά 12%. Η Κίνα αύξησε τις εισαγωγές της από αγωγούς κατά 5 Bcm.

Άνθρακας 

• Οι τιμές άνθρακα έφθασαν σε επίπεδα ρεκόρ το 2022, με τις ευρωπαϊκές τιμές να κυμαίνονται κατά μέσο όρο στο 294 $/τόνο και την τιμή spot CIF της Ιαπωνίας στα 225 $/τόνο  κατά μέσο όρο (αύξηση 145% και 45% σε σχέση με το 2021 αντίστοιχα).
• Η κατανάλωση άνθρακα συνέχισε να αυξάνεται, σημειώνοντας άνοδο κατά 0,6% το 2021 στα 161 EJ, που είναι και το υψηλότερο επίπεδο κατανάλωσης άνθρακα από το 2014.
• Η αύξηση της ζήτησης προήλθε σε μεγάλο βαθμό από την Κίνα (1%) και την Ινδία (4%). Η συνδυασμένη αύξησή τους κατά 1,7 EJ ήταν επαρκής για να αντισταθμίσει τις μειώσεις κατά 0,6 EJ σε άλλες περιοχές.
• Η κατανάλωση άνθρακα τόσο στη Βόρεια Αμερική όσο και στην Ευρώπη μειώθηκε κατά 6,8% και 3,1% αντίστοιχα. Το 2022, η κατανάλωση άνθρακα εντός ΟΟΣΑ ήταν περίπου 10% χαμηλότερη από τα προ COVID-19 επίπεδα του 2019, ενώ εκτός ΟΟΣΑ κατά 6% υψηλότερη.
• Η παγκόσμια παραγωγή άνθρακα αυξήθηκε πάνω από 7% σε σύγκριση με το 2021, φτάνοντας στο ρεκόρ των 175 EJ. Πάνω από το 95% της αύξησης της παγκόσμιας παραγωγής προέρχεται από την Κίνα, την Ινδία και την Ινδονησία.

 Ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, υδροηλεκτρικά και πυρηνικά 

• Οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας (πλην υδροηλεκτρικής) αυξήθηκαν κατά 14% το 2022 αγγίζοντας τα 40,9 EJ. Το ποσοστό αυτό ήταν ελαφρώς χαμηλότερο από τον προηγούμενο ετήσιο ρυθμό ανάπτυξης του 16%.
• Η ηλιακή και αιολική ισχύς συνέχισε να αυξάνεται με ταχείς ρυθμούς το 2022 καταγράφοντας αύξηση ρεκόρ της τάξης των 266 GW. Η ηλιακή ισχύς αντιστοιχεί σε 72% (192 GW) της προσθήκης ισχύος.
• Το μεγαλύτερο μέρος της αύξησης ηλιακής και αιολικής ισχύος σημειώθηκε στην Κίνα, με 37% και 41% της παγκόσμιας προσθήκης ισχύος αντίστοιχα.
• Η παραγωγή υδροηλεκτρικής ενέργειας αυξήθηκε κατά 1,1% το 2022, ενώ η παραγωγή από πυρηνική ενέργεια σημείωσε πτώση 4,4%.

Ηλεκτρική ενέργεια 

• Η παγκόσμια παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας αυξήθηκε κατά 2,3% το 2022, κάτω από το περσινό

ποσοστό του 6,2%.

• Η αιολική και η ηλιακή ενέργεια άγγιξαν το μερίδιο ρεκόρ του 12% της παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας με την ηλιακή ενέργεια να σημειώνει άνοδο 25% και την αιολική 13,5% αύξηση παραγωγής. Η παραγωγή από αιολική και ηλιακή ενέργεια συνδυαστικά ξεπέρασε για άλλη μια φορά αυτήν της πυρηνικής ενέργειας.
• Ο άνθρακας παρέμεινε το κυρίαρχο καύσιμο για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας το 2022, με σταθερό μερίδιο περίπου 35,4%, οριακά χαμηλότερο από το 35,8% του 2021.
• Η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από φυσικό αέριο παρέμεινε σταθερή το 2022 με μερίδιο περίπου 23%.
• Οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας (πλην υδροηλεκτρικής) κάλυψαν το 84% της καθαρής αύξησης στη ζήτηση ηλεκτρικής ενέργειας το 2022.

Βασικά ορυκτά 

• Η τιμή του ανθρακικού λιθίου αυξήθηκε κατά 335% στο ρεκόρ των 47.000 $/τόνο κατά μέσο όρο. Ομοίως, η τιμή του κοβαλτίου αυξήθηκε κατά 24% το 2021 στα 64.000 $/τόνο κατά μέσο όρο.
• Η παραγωγή λιθίου και κοβαλτίου αυξήθηκε κατακόρυφα κατά 21%.

Μπορείτε να δείτε την έκθεση “EI Statistical Review of World Energy” εδώ.