Από τη Στεφανία Σούκη
Από τη μία κυριαρχεί το «σοκ» της κατάρρευσης των εσόδων και των αφίξεων –ενώ ο δρόμος της επαναφοράς αποδεικνύεται ότι δεν είναι ούτε ομαλός ούτε προβλέψιμος–, από την άλλη το επενδυτικό «σοκ» που έχει ανάγκη ο τουρισμός.
Εν μέσω της σεζόν Covid-19, το επενδυτικό ενδιαφέρον στον τουρισμό παραμένει απτό, με νέα πρότζεκτ αξίας εκατοντάδων εκατομμυρίων να βρίσκονται στα σκαριά, την ίδια στιγμή που το κυβερνητικό επιτελείο τείνει ευήκοον ους στο αίτημα να ανοίξει ο δρόμος για τις νέες αλλά και τις παλιότερες επενδύσεις στον κλάδο.
Ξεκινώντας από το Ελληνικό, για το οποίο έχουν χυθεί τόνοι μελανιού τα τελευταία χρόνια, και φθάνοντας μέχρι τις εγκρίσεις για τις νέες στρατηγικές επενδύσεις από τη Διυπουργική Επιτροπή, ο στόχος παραμένει ένας: Να υπάρξει ένα θετικό «σοκ» στην αγορά και μάλιστα σε μια συγκυρία κατά την οποία ο κλάδος έχει δεχθεί το μεγαλύτερο χτύπημα στην ιστορία του, με εισπράξεις που είναι ζήτημα αν θα μπορέσουν φέτος να φθάσουν ακόμη και τα 5 δισ. ευρώ, που είναι το καλό σενάριο (σ.σ. το κακό είναι τα 3,5 δισ. ευρώ) σε σύγκριση με τα 18,2 δισ. ευρώ του 2019.
Στόχος παραμένει ένας: Να υπάρξει ένα θετικό «σoκ» στην αγορά
Τα νούμερα απέχουν μακράν ακόμη και από τις χειρότερες επιδόσεις του κλάδου την τελευταία 15ετία από το 2005 έως και το 2019. Ενδεικτικά, τη χειρότερη χρονιά των τελευταίων ετών, το 2010, που ήταν και η μοναδική κατά την οποία οι τουριστικές εισπράξεις έπεσαν κάτω από το ψυχολογικό όριο των 10 δισ. ευρώ, τα έσοδα ανήλθαν σε 9,6 δισ. ευρώ, με βάση τα στοιχεία της Τραπέζης της Ελλάδος, ενώ 15 χρόνια πριν άγγιζαν τα 10,7 δισ. ευρώ.
Οι νέες επενδύσεις
Η προσπάθεια που επιχειρείται τώρα είναι διττή: αφενός η αύξηση της απασχόλησης και αφετέρου η ενίσχυση του τουριστικού προϊόντος προς την κατεύθυνση της ποιότητας που θα φέρει τουρίστες υψηλότερων εισοδηματικών κριτηρίων.
Το «σοκ» των νέων επενδύσεων στον τουρισμό επικαλείται και η εξειδικευμένη εταιρεία συμβούλων gbr Consulting, η οποία από τη μία υπογραμμίζει την κατάρρευση των εσόδων στους προορισμούς, αλλά και στους ξενοδόχους, ενώ από την άλλη αναφέρεται στις νέες μεγάλες επενδύσεις που δημιουργούν θετικές προσδοκίες για τον κλάδο.
Το Ελληνικό –για το οποίο οι προκαταρκτικές εργασίες για τις κατεδαφίσεις ξεκίνησαν ήδη μέσα στον Ιούνιο– είναι η πλέον εμβληματική επένδυση, συνολικού ύψους 8 δισ. ευρώ και ύψους 2 δισ. ευρώ για την πρώτη φάση. Με την ολοκλήρωση του διαγωνισμού για την άδεια του καζίνου και τις αποφάσεις για τις εκκρεμείς δικαστικές αποφάσεις ενδεχομένως και μέσα στο φθινόπωρο, θα είναι όλα έτοιμα ώστε να προχωρήσει η αγορά μετοχών της Ελληνικό ΑΕ από το ΤΑΙΠΕΔ, ώστε να γίνει στη συνέχεια και η επίσημη έναρξη του έργου. Οι εκτιμήσεις για την έναρξη των κατασκευαστικών εργασιών θεωρούν εφικτό τον στόχο για το πρώτο εξάμηνο του 2021, αν και στην Ελλάδα η μετάθεση χρονοδιαγραμμάτων είναι ο κανόνας και όχι η εξαίρεση.
Στην πρώτη, πλέον, απαιτητική φάση της επένδυσης, στόχος είναι να αναδειχθεί το Ελληνικό σε έναν νέο διεθνή προορισμό, με την ευρύτερη έννοια του όρου. Πρακτικά, τι σημαίνει αυτό; Προτεραιότητα στην κατασκευή των απαραίτητων έργων υποδομής και ανάπτυξης σε όλο το μήκος και το πλάτος μιας αναμορφωμένης παραλιακής ζώνης. Δημιουργία ενός επιχειρηματικού κέντρου στα πρότυπα των αντίστοιχων επιχειρηματικών κέντρων που υπάρχουν στις μεγάλες ευρωπαϊκές πρωτεύουσες.
Όλοι οι χώροι του Ελληνικού θα είναι επισκέψιμοι και εύκολα προσβάσιμοι
Παράλληλα, θα έχει ολοκληρωθεί ένα μεγάλο μέρος του Μητροπολιτικού Πάρκου του Ελληνικού. Στην πρώτη φάση του έργου περιλαμβάνονται, επίσης, πολυτελείς ξενοδοχειακές μονάδες, η αναβάθμιση της μαρίνας του Αγίου Κοσμά, η ελεύθερη παραλία του Ελληνικού και το μεγαλύτερο στην Ελλάδα εμπορικό και ψυχαγωγικό κέντρο. Επιπλέον, θα αναπτυχθούν το Ολοκληρωμένο Τουριστικό Συγκρότημα, που θα περιλαμβάνει μεταξύ άλλων καζίνο και χώρους ψυχαγωγίας και διασκέδασης, καθώς και οικιστικές αναπτύξεις πέριξ του πάρκου.
Πρέπει όμως να λάβετε υπόψη σας πως όσα αναφέρθηκαν είναι απλώς η επικεφαλίδα ενός ξεχωριστού κεφαλαίου. Καθεμιά ενότητα του έργου, που αποτελεί συμπλήρωμα της άλλης, αποτελεί από μόνη της ξεχωριστό έργο μεγάλης κλίμακας.
Σύμφωνα με τον επενδυτή, όλοι οι χώροι του Ελληνικού όχι μόνο θα είναι επισκέψιμοι, αλλά θα καταστούν εύκολα προσβάσιμοι με τις υποδομές που θα δημιουργηθούν από τη Lamda, όπως για παράδειγμα την υπογειοποίηση μεγάλου τμήματος της Λεωφόρου Ποσειδώνος και συμπληρωματικά συγκοινωνιακά έργα που θα υλοποιήσουμε.
Να σημειωθεί ότι το Ελληνικό θα είναι ένας προορισμός ιδιαίτερα φιλικός και εύκολα προσβάσιμος στον χρήστη των μέσων μαζικής μεταφοράς: Για παράδειγμα, από τον σταθμό του Μετρό στο Ελληνικό θα ξεκινάει γραμμή του τραμ που θα κατασκευαστεί με χρηματοδότηση του επενδυτή και θα διασχίζει κάθετα το σύνολο του Ελληνικού, φτάνοντας μέχρι την παραλία, όπου θα συναντά και θα διασυνδέεται με την υπάρχουσα γραμμή του τραμ κατά μήκος της παραλίας.
Μία διετία έχουν μπροστά τους προκειμένου να παραδοθούν σε πρώτη φάση οι δύο έτερες μεγάλες επενδύσεις που εγκαινιάστηκαν μέσα στον Ιούνιο, μετά από πολυετείς αδειοδοτικές διαδικασίες, το Kilada Hills στην Πελοπόννησο συνολικού ύψους άνω των 400 εκατ. ευρώ από τον όμιλο της Dolphin, αλλά και το Κassiopi Project ύψους άνω των 120 εκατ. ευρώ στην περιοχή «Ερημίτης» της Κέρκυρας. Και ο δύο επενδύσεις θα υλοποιηθούν σταδιακά και περιλαμβάνουν πολυτελείς κατοικίες οι οποίες θα πωλούνται σταδιακά όσο προχωρά η κατασκευή, χρηματοδοτώντας ως έναν βαθμό και τα έργα.
Το έργο της Κασσιόπης, που έχει περάσει κυριολεκτικά διά πυρός και σιδήρου λόγω των δικαστικών προσφυγών και των αντιδράσεων που συνεχίζονται ακόμη και τώρα με επίκεντρο τον περιβαλλοντικό αντίκτυπο του έργου, υπολογίζεται ότι θα δημιουργήσει 1.000 θέσεις εργασίας κατά τη διάρκεια της κατασκευής του και 500 θέσεις αφού τεθεί σε λειτουργία.
Η τοπική οικονομία εκτιμάται ότι θα ενισχυθεί με 180 εκατ. ευρώ σε βάθος δεκαετίας, ενώ το φορολογικό όφελος στη φάση των εργασιών υπολογίζεται στα 36 εκατ. ευρώ. Οι Αμερικανοί της NCH Capital –που έχουν επενδύσει σε γειτονικές μας αγορές, αλλά και στην Κύπρο– θέλουν να δημιουργήσουν ένα πολυτελές θέρετρο στη βόρεια Κέρκυρα, ενώ είναι «ανοικτοί» και σε νέες επενδύσεις στην Ελλάδα, τώρα που φαίνεται ότι το πρότζεκτ της Κέρκυρας έχει τροχοδρομήσει.
Απαντώντας περί των περιβαλλοντικών επιπτώσεων του έργου, η NCH αναφέρει ότι το 93% της έκτασης (περίπου 455 στρέμματα) θα παραμείνει πράσινο. Η δόμηση θα περιοριστεί στο 7% και θα υιοθετήσει στον μέγιστο δυνατό βαθμό τα αρχιτεκτονικά χαρακτηριστικά της Κέρκυρας, διατηρώντας αναλλοίωτο το τοπικό στοιχείο. Η μονάδα, που θα περιλαμβάνει ξενοδοχείο πέντε αστέρων (ήδη βρίσκονται στο τελικό στάδιο οι επαφές για το ξένο πολυτελές brand που θα βάλει την υπογραφή του στο έργο), παραθεριστικές επαύλεις και μαρίνα περίπου 60 θέσεων, θα κατασκευαστεί με βάση τις αρχές βιοκλιματικού σχεδιασμού. Θα αναπτυχθούν και θα επεκταθούν, παράλληλα, υποδομές της περιοχής, όπως οι υποδομές αντιπυρικής προστασίας, αφαλάτωσης και ανακύκλωσης.
Σε επαφές με τρίτους επενδυτές για την παραχώρηση συμμετοχής βρίσκεται η Dolphin για το Kilada Hills στην Αργολίδα, όπου αυτήν τη στιγμή βρίσκονται σε εξέλιξη οι εργασίες για τη δημιουργία του γκολφ. Πρόκειται για την πρώτη τουριστική επένδυση που εντάχθηκε στο πλαίσιο των στρατηγικών επενδύσεων και είναι η πρώτη που άρχισε να υλοποιείται από τον Ιανουάριο του 2020. Η επένδυση στο σύνολό της θα υπερβεί τα 400 εκατ. ευρώ, ενώ θα δημιουργήσει 800 θέσεις εργασίες κατά τη φάση της κατασκευής και 600 θέσεις εργασίας κατά τη φάση της πλήρους λειτουργίας της.
Στον τομέα των παραθεριστικών κατοικιών έχει δώσει δυναμική ώθηση η Costa Navarino
Η επένδυση αναπτύσσεται σε έκταση συνολικής επιφάνειας 2.079 στρεμμάτων και περιλαμβάνει, στην πρώτη φάση, γήπεδο γκολφ 18 οπών επιφάνειας 870 στρεμμάτων, με μέγιστη επιτρεπόμενη δόμηση κτηρίων Club House και λοιπών εγκαταστάσεων 5.000 τ.μ.
Το ενδιαφέρον είναι ότι το γήπεδο γκολφ έχει προδιαγραφές για διεθνή πρωταθλήματα, γεγονός που εξυπηρετεί και τον σκοπό της επιμήκυνσης της σεζόν στην περιοχή μέσω αθλητικών και λοιπών διοργανώσεων.
Η δεύτερη φάση της επένδυσης περιλαμβάνει πολεοδομούμενη έκταση 1.131 στρεμμάτων με παραθεριστικές κατοικίες, ξενοδοχειακό συγκρότημα με κέντρο ευεξίας και αναζωογόνησης (Spa), αθλητικές εγκαταστάσεις, εγκαταστάσεις εστίασης και αναψυχής, κοινόχρηστους χώρους πρασίνου και λοιπές υποδομές συνολικής δόμησης 198.000 τ.μ. Ειδικά για τις παραθεριστικές κατοικίες, έχει ξεκινήσει ήδη η πώλησή τους, ώστε να αυτοχρηματοδοτήσουν και το πρότζεκτ.
Στο κομμάτι των παραθεριστικών κατοικιών έχει δώσει δυναμική ώθηση και η Costa Navarino, η οποία μάλιστα «λάνσαρε» στην αγορά από αυτό το καλοκαίρι ένα ενδιάμεσο επενδυτικό προϊόν για το οικιστικό κομμάτι του συγκροτήματος της Costa Navarino με 42 συνολικά κατοικίες, που πωλούνται σε τιμές από 1,2 έως 1,7 εκατ. ευρώ (οι πρώτες κατοικίες που είχε λανσάρει ο όμιλος αφορούσαν τα πιο ακριβά ακίνητα επιφάνειας από 350 έως 1.100 τ.μ., με τιμές πώλησης από 2,8 εκατ. ευρώ, ενώ το 2019 έγινε το λανσάρισμα του δεύτερου επενδυτικου προϊόντος για 90 διαμερίσματα με τιμές από 500.000 ευρώ).
Παράλληλα, η ΤΕΜΕΣ, ο φορέας ανάπτυξης του συγκροτήματος, έχει αυτήν τη στιγμή σε εξέλιξη νέο επενδυτικό πρόγραμμα συνολικού ύψους 250 εκατ. ευρώ στην περιοχή της Μεσσηνίας, κεφάλαια που έρχονται να προστεθούν στα 600 εκατ. ευρώ που έως τώρα έχουν επενδυθεί για την ανάπτυξη της Costa Navarino.
Οι νέες περιοχές είναι το Navarino Bay, όπου ήδη κατασκευάζεται ένα υπόσκαφο, υπερπολυτελές resort με 99 σουίτες και βίλες, σε ένα παραθαλάσσιο μέτωπο 2 χλμ., το Navarino Waterfront, ένα σύγχρονο lifestyle resort, με παραθαλάσσια αγορά και 200 δωμάτια, σουίτες και bungalows, καθώς και το Navarino Hills, στο οποίο αναπτύσσονται δύο γήπεδα γκολφ 18 οπών, clubhouse και βοηθητικές εγκαταστάσεις, σε συνολική έκταση 5.000 στρεμμάτων.
Ως προς την επίδραση που θα έχουν οι νέες επενδύσεις στην περιοχή, αξίζει να τονιστεί ότι, εκτός του ότι θα ενισχύσουν την καθιέρωσή της ως ποιοτικού προορισμού για όλο τον χρόνο, θα δημιουργήσουν επιπλέον 1.670 άμεσες και έμμεσες θέσεις εργασίας, πέραν των 4.000 που έχουν δημιουργηθεί μέχρι σήμερα.
Πήραν το «πράσινο φως»
Σε σαφώς πιο πρώιμο στάδιο, με μία διετία, τουλάχιστον, μπροστά στον μακρύ δρόμο των αδειοδοτήσεων, βρίσκονται οι επενδύσεις που πήραν το «πράσινο φως» από τη Διυπουργική Επιτροπή Στρατηγικών Επενδύσεων μέσα στον Ιούλιο, συνολικού ύψους 1,1 δισ. ευρώ, με επίκεντρο τον τουρισμό.
Στις εν λόγω επενδύσεις περιλαμβάνεται και το πολυσυζητημένο πρότζεκτ της ρωσικής Mirum Hellas, το οποίο έχει επανεγκριθεί και στο παρελθόν. Ωστόσο, χρειάστηκαν εκ νέου διευθετήσεις και υπολογίζεται ότι θα μπορούσε να ξεκινήσει κατασκευαστικά εντός του 2021.
Το επενδυτικό σχέδιο “Elounda Hills” στην Ελούντα της Κρήτης από τη Mirum έχει προϋπολογισμό 410 εκατ. ευρώ και πρόκειται να δημιουργήσει 960 θέσεις εργασίας κατά την περίοδο κατασκευής και λειτουργίας.
Ως προς τις λοιπές επενδύσεις που εγκρίθηκαν, ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχει το νέο πρότζεκτ της Μυκόνου (που έρχεται να προστεθεί στα άλλα δύο μεγάλα τουριστικά πρότζεκτ, αυτό των 60 εκατ. ευρώ των Αράβων της AGC που «τρέχουν» και τον Αστέρα Βουλιαγμένης και της Grivalia, ύψους περί τα 50 εκατ. ευρώ), που πρόκειται να δημιουργήσει 410 θέσεις εργασίας. Πρόκειται για την ίδρυση 2 ξενοδοχείων (Raffles Mykonos & Fairmont Mykonos), τουριστικών κατοικιών και συνεδριακού κέντρου στη Μύκονο από τη “White Mulberry Development”, εταιρεία η οποία συνδέεται με ξένα αλλά και ελληνικά επιχειρηματικά κεφάλαια.
Ο προϋπολογισμός της επένδυσης –η οποία έχει αρκετό δρόμο μπροστά με εγκρίσεις για τη Στρατηγική Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων και το ΕΣΧΑΣΕ, που παίρνουν πολλούς μήνες– ανέρχεται σε 104 εκατ. ευρώ, σηματοδοτώντας και την άφιξη στη Μύκονο του ξενοδοχειακού κολοσσού της Accor.
Επιπλέον, εγκρίθηκαν η δημιουργία μαρίνας στη θέση «Βλυχός» της Λευκάδας, κοινό έργο του Δήμου Λευκάδας και του Διαδημοτικού Λιμενικού Ταμείου Λευκάδας, προϋπολογισμού 70 εκατ. ευρώ, τρία πρότζεκτ στην Ίο ύψους 43 εκατ. ευρώ, 45 εκατ. ευρώ και 90 εκατ. ευρώ.
Επίσης, ένα σύνθετο τουριστικό κατάλυμα 5 αστέρων με τουριστικές κατοικίες στον δήμο Ακτίου-Βόνιτσας από την RND Investments Greece, με ολλανδικά κεφάλαια και προϋπολογισμό 107 εκατ. ευρώ, και μία ακόμη σύνθετη τουριστική επένδυση τύπου resort στην Κυλλήνη από την «Tουριστικές και Ξενοδοχειακές Επιχειρήσεις Κυλλήνη», με προϋπολογισμό 240 εκατ. ευρ.
………………………………………..
αναδημοσίευση από το περιοδικό ΧΡΗΜΑ, τευχ. Ιουλ-Αυγ 2020
